2009 01 023709

a W v»il iwn $. I. DulK r    W.ru:iTrj iWlT

ISBN    0 by WN PWN 20U?

476

18. Właściwości globy

18.1. Właściwości fizyczne

Rozmiar cząstek

Każda gleba składa się z wielu rozmaitych cząstek o różnorodnym składzie chemicznym i rozmiarze. Stosując powszechnie przyjęte fizyczne kryterium podziału, próbkę gleby można podzielić na frakcje na podstawie rozmiaru cząstek. Rozmiar cząstki gleby jest pierwotną fizyczną właściwością i istnieje wiele podziałów przypisujących określoną nazwę odpowiedniej frakcji. Na rysunku 18.1 przedstawiono jeden z takich podziałów, który jest preferowany przez Międzynarodowe Towarzystwo Gleboznawstwa (ISSS. ang. International Society of Soil Science).

piasek

ii | py* |-1-1 *^wir

drohno/iar- gruboziarnisty    nisiy

2 pm    20 pm    200 pm    2.0 mm

materiał

gleba -| — nicbędący

glebą

Rys. 18.1. Klasyfikacja cząstek gleby na podstawie rozmiaru zalecana przez Międzynarodowe Towarzystwo Gleboznawstwa

Korzystając z tej konwencji, gleba jest arbitralnie definiowana jako materia! o rozmiarze cząstek mniejszym niż 2.0 mm. W rzeczywistości wiele procedur dotyczących analizy gleby rozpoczyna się od etapu przesiewania (2,0 mm) w celu oddzielenia gleby od agregatów o większym rozmiarze. W materiale określanym jako gleba można wyróżnić trzy pierwotne kategorie wielkości cząstek w kolejności malejącego rozmiaru: piasek, pyl oraz il. Należy pamiętać o naszej wcześniejszej klasyfikacji koloidów jako cząstek o rozmiarze mniejszym niż 10 |im. 7. tego względu cząstki gleby ile oraz frakcje drobnego pyłu zaliczano są do kategorii koloidów. Należy również pamiętać, że te cząstki koloidalne często mają powierzchnię o wysokiej reaktywności chemicznej.

Piasek jest ..lekki", łatwy w obróbce, wykazuje dobrą przcsiąkalność (słabą zdolność zatrzymywania wody) oraz łatwo ulega napowietrzeniu. Z punktu widzenia chemicznego najważniejszymi składnikami piasku są zazwyczaj pierwotne minerały, takie jak kwarc i skalenie; są one względnie obojętne i stanowią ubogie źródło składników pokarmowych. Frakcja ilu składa się z cząstek o rozmiarze przypadającym na koniec zakresu, w którym ulokowane są cząstki małe. Gleby bogate w materiały ilaste są „ciężkie", trudne do obróbki, wykazują słabą przcsiąkalność (drenaż) oraz trudno ulegają napowietrzeniu. Przypomnijmy sobie ponownie materiał dotyczący minerałów ilastych w p. 14.6. Należy wykazać ostrożność przy określaniu różnic między materiałami (minerałami) ilastymi. z ich niezwykłymi właściwościami chemicznymi, oraz cząstkami o rozmiarach cząstek Hu. Materiał o rozmiarach cząstek ilu może stanowić kombinację określonych minerałów