2009 01 023411

O W vdLuw S )    CArMW    Wj»/j«j:(>)T

ISBN »7MV»I.1S3240. C by WN PWN 2*07

464    17. Środowisko lądowe

oksoniowych, łącznie z ditlenkiem węgla, uwalnianym z gleby w wyniku mikrobiologicznego oddychania, oraz kwasami o małych masach molowych, które są produktami rozkładu martwej materii organicznej w glebie. W określonych warunkach naturalne źródła jonów oksoniowych są powiększone o kwasy pochodzenia antropogenicznego, a szczególnie kwas azotowy(V) z nawozów oraz kwasy siarkowy(VI) i azotowy!V). obecne w opadach atmosferycznych w pewnych regionach Ziemi.

Ponieważ hydroliza wiąże się z pobraniem jonów wodorowych i uwolnieniem kationów metali alkalicznych i metali ziem alkalicznych z minerału, dziwi fakt, że pH szlamu (noszącego nazwę pH abrazyjnego) w tórnych produktów wietrzenia jest zazwyczaj nieco mniejsze niż zmierzone w przypadku odpowiednich miałko rozdrobnionych minerałów pierwotnych (lab. 17.3). Minerały pierwotne, które jeszcze nic zdążyły ulec procesowi wietrzenia, mają pil w znacznej mierze ograniczone małą zawartością kationów metali w otaczającym roztworze. Podczas wietrzenia kationy te są usuwane i słabo kwasowe właściwości minerałów ilastych (produktów wietrzenia) określają kwasowo-zasadowc właściwości szlamu.

Tabela 173. Abtazyjne pil minerałów

Minerał	Typ”	Abrazyjne pil
Oliwin	P	10-11
Augit	p	10
Oligoklaz	p	9
Ortoklaz	p	s
Kwarc	p	6-7
Kaolinu	w	4-7

■' P — minerał picrwdny. W — minerał wtórny.

W wielu przypadkach chelatowanie odgrywa istotną rolę w procesie wietrzenia chemicznego. Żelazo i glin to dwa najważniejsze pierwiastki, których stężenie w postaci nicskomplcksowancj jest nadzwyczaj małe (patrz Przykład 13.1). Istnieją jednak dowody, że pierwiastki te w wielu glebach występują w dobrze rozpuszczających się postaciach. Wskazuje to na możliwość tworzenia się rozpuszczalnych kompleksów organicznych. Na przykład na terenach zalesionych w strefie umiarkowanej przemieszczanie się żelaza i glinu z warstw górnych do warstw dolnych gleby jest związane ze zwiększeniem rozpuszczalności wynikającym z chelatowania Ugandami pochodzącymi z organicznej materii gleby. Obliczenia i pomiary roztworów glebowych pokazują, ze ponad 90% żelaza i glinu w roztworze znajduje się w postaci kompleksów organicznych. Ugandy, które tworzą kompleksy z jonami metali, obejmują substancje nieorganiczne, ale ważniejsze są pochodzące ze źródeł biologicznych, często związane z rozkładem obumarłych roślin i materiału mikrobiologicznego. Aniony kwasów, takich jak kwas cytrynowy, tworzą trwałe kompleksy z jonami żelaza i glinu, a ponadto są źródłem jonów wodorowych.