2009 01 023847

G. W saltm S. 1. IkilTr. ChmMinJmóU Iłum 2007 ISBN WMMI-KUU, O by WN PWN MO?

482    18. Właściwości globy

Tabela 18.3. Zawartość materii organicznej w większości gleb

Typ gleby	Zawartość materii organiczncj/%
Gleby uprawne w klimacie umiarkowanym	1-5
Gleby uprawne w klimacie tropikalnym	0.1-2
Gleby leśne (poziom powierzchniowy)	> 10
Gleby torfowe	> 20

1,7 pozwalający przeliczyć ilość węgla organicznego na odpowiadającą mu ilość materii organicznej.

W materii organicznej gleby rozróżnia się jej dwie kategorie, a mianowicie materiał huminowy (MH) oraz materiał niehuminowy. Rozpatrując w rozdz. 12 niektóre charakterystyczne cechy materiału huminowego, zwracaliśmy uwagę, żc może on pochodzić zarówno ze źródeł lądowych jak i ekosystemów wodnych, oraz wskazywaliśmy na różnice występujące między tymi dwoma rodzajami źródeł. Materiał huminowy lądowy to przede wszystkim pozostałości roślin — opadłe listowie oraz gałązki z drzew w lesie, obumarłych traw i innych roślin łąkowych po porze suchej lub po okresie zimowym lub resztki upraw pozostawionych po żniwach i być może zaoranych do warstw powierzchniowych gleby. Częściowo rozłożona i ponownie zsyntczowana materia jest stosunkowo trwała i przyczynia się do dobrej struktury gleby oraz. jej zdolności wymiany kationów.

Frakcja organiczna niehuminowa gleby składa się z wielu rozmaitych związków, wśród których występują złożone polisacharydy, celuloza, hcmiccluloza i pektyny. Zawiera ona również mniejsze cząsteczki cukrów, które zostały uwolnione w czasie rozkładu tych polimerów organicznych. Ponieważ proste monosacharydy są dobrze rozpuszczalne w wodzie i również służą )ako preferowane źródło pożywienia dla mikroflory i fauny, ich stężenie w glebie nic jest zbyt duże. Z drugiej zaś strony polisacharydy o dużej masie molowej są stosunkowo trwałe. Działają one. podobnie jak makrocząsteczki MH. jako środki cementujące, przyczyniając się do tworzenia struktury gleby przez wiązanie pojedynczych cząstek w większe agregaty. Białka i aminokwasy stanowią również doskonałe źródło pożywienia dla mikroorganizmów bytujących w glebie, ale małe ich ilości zawsze występują w glebie. Lipidy są składnikiem o mniejszym znaczeniu, ale są to połączenia stosunkowo trwałe i długo pozostające w środowisku glebowym.

Znacznie bardziej odporne na rozkład są ligniny, złożone polimery fenolowe, które są odpowiedzialne za twardość części roślin. Ligniny są głównym składnikiem zdrewniałych części roślin. Taniny to również polifcnolc pochodzenia roślinnego, które w niektórych przypadkach są w wysokim stopniu odporne na rozkład. Z tego powodu ligniny i taniny, podobnie jak i materiał huminowy, mogą stanowić znaczącą część materii organicznej szczególnie w glebach leśnych.

Z czasem pewna część materiału niehuminowego zostaje włączona do frakcji MH i z tego względu związki nichuminowc istnieją przejściowo.