2009 01 024905

<A W wLaoo. $ i l

ISBN 97UU4M5J240. C by W PW ZOirt

515

19. Chemia odpadów stałych

Posługujemy się terminem odpad z pewnym wahaniem. Prawie każda substancja, która została porzucona jako odpad, może być również uważana za jego potencjalne źródło. Śledząc historię człowieka, można zaobserwować, że społeczności ludzkie znalazły sposoby praktycznego wykorzystania odpadów — pozostałości organicznych jako nawozu, obornika zwierzęcego jako paliwa, obojętnych materiałów do wyrównywania (zasypywania) wgłębień terenu. Obecnie również podejmowane są wysiłki mające na celu znalezienie nowych możliwości stosowania materiałów, które zostały już raz wykorzystane. Zapoczątkowało to koncepcję ponownego ich użycia i recyklingu (zawracania do ponownego obiegu). Równolegle z tymi wysiłkami podejmowane są działania zmierzające do minimalizacji wytwarzania odpadowych produktów ubocznych, aby do wyrzucenia pozostawała zmniejszona ilość resztek materiałów. Jest to jeden z aspektów produkcji zgodnej z zasadami zielonej chemii (ang. green chemistry), o której będzie mowa w rozdz. 21. Pomimo wysiłków zmierzających do zmniejszenia ilości/ponownego użycia /recyklingu niektóre materiały stałe, które muszą zostać wyrzucone, są nieuchronnie produktem końcowym wielu działań.

Usuwanie masowych odpadów stałych

W ten sam sposób, w jaki odpady ciekłe (ścieki) pochodzące z gospodarstw domowych. zakładów przemysłowych i z działalności rolniczej są często zrzucane do zbiorników wodnych, tak również wiele stałych materiałów odpadowych jest składowanych na lądzie. Odpady stałe obejmują różnorodne ich rodzaje — począwszy od obornika, odpadów miejskich, odpadów metalowych ze złomowanych pojazdów samochodowych, do odpadów pochodzących z przemysłu wydobywczego. Wszystkie te materiały odpadowe w końcu oddziałują chemicznie i fizycznie ze wszystkimi elementami środowiska, ale skala czasu, w jakiej te reakcje zachodzą, może być bardzo zróżnicowana, w zależności od rodzaju materiału i stopnia jego wystawienia na działanie czynników zewnętrznych. Dwa ważne składniki środowiska, które odgrywają główną rolę w wielu reakcjach to ditlcn i woda. Odpady stałe ulegają różnego rodzaju procesom ..wietrzenia", tym samym procesom, które są odpowiedzialne za powstawanie gleby. Produkty powstałe w wyniku wietrzenia mogą zawierać gazy lub ciecze, które stają się częścią atmosfery lub hydrosfery. W większości przypadków pozostałości i produkty reakcji pozostają w fazie stałej samego odpadu lub też migrują do gleby, na której odpady te są składowane.

Niektóre rodzaje odpadów' stałych są celowo rozpraszane na dużej powierzchni lądu w celu zwiększenia stopnia ich zmieszania oraz oddziaływania z glebą. Kompost z ciał stałych i obornik są tego przykładami. Mieszanie ciał stałych z glebą prowadzi się w taki sposób, żeby było dla niej korzystne.

W przypadku niektórych odpadów dąży się do tego. aby stopień ich oddziaływania z glebą był jak najmniejszy. Na przykład rozmaite odpady miejskie często zostają sprasowane i następnie opakowane syntetycznymi materiałami półprzcpuszczalnymi w celu ich oddzielenia od powietrza atmosferycznego, gleby i wody gruntowej. W wyniku ograniczenia swobodnego dopływu powietrza i wody spoza składowiska zmniejszeniu ulegają szybkości reakcji, a te. które zachodzą wewnątrz mogilnika, różnią się od typowwch utlc-