3

i władzy śmierci”¹’. W wywodzie Tani Modlcski męska histeria skojarzona jest zatem z niezdolnością do wkroczenia na scenę, nazwaną tu historią, oraz z wyparciem symbolicznej kastracji -wyparciem, które obejmuje jednocześnie cielesność, czas i śmiertelność. Jest ono charakterystyczne raczej dla narcyzmu drugiej fazy edypalnej niż dla pełnego „wkroczenia w historię”, typowego dla trzeciej fazy. Jak dowodził Steve Neale w swoim eseju na temat współczesnych reprezentacji męskości (1982), aż do niedawna kino głównego nurtu podtrzymywało typowo „drugofazową” męską identyfikację z wyidealizowanym ojcem, traktując bardziej oczyszczoną relację z fazy trzeciej jako częściowo tylko realizowaną możliwość^{1 2}. Równolegle Pam Cook pisała jednak, że takie wyidealizowane (i patologiczne) wersje męskości mogą być zagrożone czy, jak to ujęła, „w kryzysie”". Ich miejsce, jak stwierdziła, zajmują dziś reprezentacje, które opłakują ową idealną, fal-liczną męskość. Idąc tym tropem, staniemy przed dylematem, czy chłopięce wspomnienia z Ci nenia Paradiso i Kivsn długiego dnia tworzą nostalgiczną elegię o wyidealizowanym ojcu, czy raczej stanowią produkcję pamięci z perspektywy, jak by tego chciała Modclski, „historii”. Zatem: nostalgia czy „pamięć historyczna”?

W drugim podejściu teoretycznym do tych dwóch filmów punktem wyjścia były ich fascynacja kinem i wszechobecne stosowanie w nich cytatów: wkraczamy na scenę postmodernizmu. W tym ujęciu nacisk zostaje przesunięty z feministycznego odczytania męskości na politykę postmodernistycznych strategii reprezentacji. Zgodnie z jednym z istotnych stanowisk w lej dyskusji kwestionuje się (na podstawie analizy postmodernistycznego cytatu) zdolność współczesnej kultury do uchwycenia teraźniejszości i do konstruowania historii. Fredric Jameson w swoich krytyc/nycli pracach o kulturze postmodernizmu^ proponuje odczytanie Ci nemu Pamdiso i Kresu długiego dnia w duchu „pastiszu” i „nostalgii”. Jego zdaniem te dwie bliźniacze cechy stylu kultury współczesnej świadczą niezbicie o pęknięciu w samym sercu podmiotu i społeczeństwa. W ujęciu Jamc-sona cytat postmodernistyczny stanowi pastisz przeszłości i zarazem potwierdza współczesny historycyzm, postawę stanowiącą wytwór niezdolności kultury współczesnej do przedstawiania tak historii, jak dnia dzisiejszego.

Analizy badacza zostały zakwestionowane między innymi przez Lindę Hutchcon, która obstaje przy zdecydowanej histo-ryczności postmodernizmu. Dopatruje się tego historycznego potencjału postmodernizmu w takich powieściach, jak Krainawód Grahama Swifta (1983, poi. wydanie 1998); nazywa jc „liisto-riograficzną met a fikcją”, ponieważ powieści takie są jej zdaniem „niezwykle autoreflcksyjne, lecz paradoksalnie zarazem roszczące sobie pretensje do wierności wydarzeniom i postaciom”¹-¹. Fkranizacja Krainy wód w reżyserii Stephena Gyllenhaala (Wa-terland, 1991)¹⁴ dostarcza jeszcze jednego przykładu na to, jak kino operuje wspomnieniami trudnych lat chłopięcych, ilutchc-on ostro krytykuje Jamcsona za to, że w postmodernistycznej metafikcji historiogralicznej nic dostrzega ironicznej parodii in-tertekstualncj gatunkowych konwencji i tradycji. Na przekór jego opinii badaczka twierdzi zatem, ż,e postmodernizm bynajmniej nie zaprzecza istnieniu przeszłości, choć „kwestionuje możliwość jej poznania inaczej niż. przez świadectwa tekstowe”’*.

I\ J li me son, Postmodenusm. nr the aillural logie oj lale ca/ritalism, „New Leli Rewiew" 19N9, nr 146, s. 53-92. Tegoż, Postmodernizm i społeczeństwo konsumpcyjne, [w:] Postmodernizm. Antologiapizeklailóu\ red. R. Nycz. lianm i Szuszczyński. Kraków 1997.

" L, i In te henn,A Poetics nf Postmodemism. Ifistoiy. Theory, Helion, Roiitledge, New York I9SS. s. 5,

^M Główny bohater, Tom Criek, jest nauczycielem historii w szkole średniej w Fens (Anglia). W efekcie kłopotów w domu, zagrożenia relacji z żoną oraz problemów w komunikacji /. uczniami wraca pamięcią do okresu dojrzewania. Opowiada uczniom o emocjonalnych ranach młodości, które nadal wpływają na jego dojrzale życie [przyp, red.].

'M.. I luleheon, d/. cyt., s. 20,

341

1

⁰ Tamże, s. 330. „Wejście w historią" polega lu na przyjęciu wy zwania na pojedynek przez bohatera [przyp. tłum.].

2

S. Neale, nCluniołs qfFiiv». Image.v oj JA'//, „Screcn" 19X2, nr 3- 4, s. 50.

ⁿ P. Cook, Musadinty »t Ciisis?, tamże, s, 39-46. Krótki przegląd dyskusji wokół kryzysu męskości szkicuję w tekście Too struiyht u driw n> ihe tool-both: mmctdinity morhtUiy and At Pucimh [w:] MeJtnie. Ma-scnlinity. Movivs (md Wonteii. red. P. Kirkham. J. Thuinim, Lawrence & Wisharl. London 1995.