92

dzwonków i grzechotek, tak aby ruchy dziecka dawały wyraźne doznania słuchowe. Do gum i do kya mocujemy także kolorowe, swobodnie wiszące, przedmioty, kawałki kolorowych wstążek itp. Możemy spróbować tak ustawić siedzisko dziecka, aby niektóre lekkie elementy wiszące na przyrządzie delikatnie dotykały jego twarzy. Każdy ruch dziecka, początkowo nakierowany na własne ciało, będzie przynosił mocne doznania zewnętrzne: słuchowe, wzrokowe i dotykowe. Tego typu zajęcia nie muszą być długie, ale mogą być dość często powtarzane.

Rola nauczyciela polega nie tylko na obserwacji działań dziecka, ale także na próbie budowania wspólnego pola uwagi, o czym już pisałem w innym rozdziale. Dziecko, przerzucając uwagę z własnych rąk na naszą specjalną zabawkę, uczy się przerzucania uwagi z doznań płynących z ruchów własnego ciała na doznania mające swoje źródło w przedmiotach i zjawiskach zewnętrznych. Będziemy mogli uznać, że osiągnęliśmy olbrzymi sukces, jeżeli po pewnym czasie dziecko będzie poruszać rękami nie po to, aby wsadzić je do buzi, ale po to, by poruszyć naszą zabawką, gdyż zauważy, że to przynosi interesujące rezultaty.

Rozumiem, że przedstawione tutaj metody mogą budzić wątpliwości u wielu nauczycieli. Krępowanie dzieci może budzić złe skojarzenia. Jednak blokując dotychczasowe umiejętności ucznia zmuszamy go do znalezienia innej formy aktywności. Terapeuta może ten fakt wykorzystać, podsuwając uczniowi taką formę aktywności, która powinna sprawić mu przyjemność.

Stereotypie u dzieci zdolnych do manipulacji nie wymagają, jak mi się wydąje, tak zdecydowanych metod jak u dzieci niemanipulujących. Ząjęcia przezwyciężające stereotypie powinny polegać na wzmacnianiu tych działań manipulacyjnych, które nie są stereotypowe. Jeżeli na przykład dziecko buja się całymi dniami, ale czasami rozrzuca zabawki po pokoju (musi czasami coś robić, skoro zdiagnozowaliśmy je jako zdolne do manipulacji), to warto z tego zrobić ciekawą zabawę i nakłaniać dziecko do rozrzucania coraz to nowych przedmiotów, liści, kasztanów, opakow^rań po produktach spożywczych itp. Praca powinna polegać więc na zmianie proporcji w aktywności dziecka na rzecz zwiększenia aktywności nie-stereotypowej. Obszar zachowań stereotypowych stopniowo będzie się zmniejszał. Dziecko będzie czasami wracało do stereotypii, na przykład gdy będzie bardziej smutne. Jednak nie jest to zjawisko groźne.

Jeżeli stereotypia dotyczy aktywmości manipulacyjnej ucznia, to warto w stały schemat stereotypowego zachowania wprowadzić drobną zmianę i zainteresować dziecko tą zmianą. Przykładowo, jeżeli nasz uczeń ma skłonność do stereotypowego darcia papieru, to warto podawać mu inne materiały niż zwykle: folię, kalkę, tkaninę, karton itp. Początkowo materiał podawany dziecku powinien być zbliżony do tego, który ono