93

zwykle drze. Najczęściej dziecko drze gazety podsuwane mu przez rodziców, aby się czymś zajęło. Być może warto zacząć od podsunięcia dziecku kalki technicznej (niektóre rodzaje kalek bardzo szeleszczą i jednocześnie nie można ich podrzeć).

Jeżeli nasz uczeń stuka przedmiotami w stół, to możemy mu podsuwać grzechotkę wydającą ciekawe dźwięki lub puszkę po napoju wypełnioną na przykład grochem, albo zachęcić dziecko do stukania w bębenek lub garnek itd. Każdy nauczyciel może mieć bardzo dużo pomysłów.

Zachowania agresywne

Rzadziej niż ze stereotypiami spotykamy się wśród naszych uczniów z zachowaniami agresywnymi i autoagresywnymi.

Są to zachowania wymagające dość wysokiego poziomu energii, co wśród osób z głębokim upośledzeniem umysłowym nie zdarza się często. Źródła agresji i autoagresji są podobne do źródeł stereotypii. Są to zaburzenia relacji dziecka z jego otoczeniem społecznym. Na problem agresji i sposób radzenia sobie z tego typu zachowaniami możemy spojrzeć z dwóch punktów widzenia.

W szerszej perspektywie, dobrze jest zrozumieć źródła i przyczyny takich zachowań dziecka. Jeżeli przyczyną nie są zaburzenia sensoryczne (np. brak wrażliwości czuciowej może wywoływać zachowania polegające na dostarczaniu sobie silnych wrażeń dotykowych, na przykład skłaniać do drapania, co może wyglądać na zachowania autoagresywme), to należy poszukać przyczyny agresji w otoczeniu społecznym dziecka - przede wszystkim w^r rodzinie lub placówce opiekuńczo-wychowawczej. Przyczyny agresji, której źródła leżą w rodzinie, mogą być bardzo różne. Pedagog nie musi w^r pełni rozumieć, często bardzo złożonych, problemów rodzinnych swojego ucznia. Nauczyciele posiadają jednak niejednokrotnie pewne informacje, które lepiej pozwalają zrozumieć zachowanie dziecka. Najbardziej logicznie uzasadnionym powodem jest naruszanie nietykalności fizycznej ucznia. Dzieci bite naśladują w swoim zachow^raniu agresję otoczenia. Przyczynami agresji mogą być zachowania naruszające godność dziecka, czasem w sposób bardzo dyskretny, bez napaści fizycznej. Odrzucenie, pogarda, wyśmiewanie, przedmiotowe traktowanie także mogą rodzić agresję. Do tego samego może doprowadzić fakt, że otoczenie dziecka nie rozumie jego potrzeb: potrzeby intymności, szacunku, własnej sprawczo-ści, bezpieczeństwa, a także zwykłych potrzeb dotyczących fizycznego komfortu - sytości, zaspokojenia pragnienia, czystości itp.