klsti214

wiem, nigdzie nie pamięta; nawet o używaniu takiego ognia do praktyk magicznych w bardzo wielu okolicach zupełnie zapomniano.

241.    Według L. Niederlego metalowe krzesiwa zaczynają się pokazywać w środkowej Europie wraz z nadejściem kultury rzymskiej, głównie w grobach ciałopalnych z II—IV w. po Ghr. Ale są to jeszcze typy, które nas tu nie obchodzą. Nieco później, choć ciągle jeszcze w pierwszej połowie I tysiącolecia po Cln\, pokazuje się typ odmienny, kształtu wyobrażonego na fig. 213. Być bardzo może, że są to pierwociny typu kabłączkowego, jaki się następnie zjawia i opanowuje rozległe przestrzenie Europy. Rozszerzenie części środkowej u krzesiw w rodzaju wyobrażonego na fig. 213 tłumaczyłoby się intencją ułatwienia chwytu, zaś wygięcie obu końców — chęcią uchylenia wstecz ostrych krawędzi. Nic też prostszego, jak wyobrazić sobie, że z chwilą, gdy omawiany kształt został przez względy praktyczne

213. Krzesiwo przedhistoryczne z Dalmacji. Wg. L. Niederlego, SSOK, t. I, r. 1913, str. 867, fig. 4.

powołany do życia, popęd zdobniczy znalazł w owych odchylonych końcach krzesiwa łatwe punkty zaczepienia dla swych ewolucyj i powstało krzesiwo kabłączkowe. Ale nie zawsze i nie wszystko, co się naszej wyobraźni wydaje prostem, znajduje poparcie w materjale faktycznym, dostarczonym przez szczegółowe, sumienne badanie. Na-ogół dzieje kabłączkowego krzesiwa są ciemne, a wielki jego zasiąg wobec późnego zjawienia się na widownię dziejową — niewyjaśniony. Dla nas jest tu dość zajmujące, że krzesiwo dwukabłącz-kowe symetryczne (fig. 214), pokazujące się w środkowej Europie w drugiej połowie I tysiącolecia po Chr., staje się zczasem tak pospolite u Słowian, że według Niederlego w końcu okresu pogańskiego można je wprost uważać za typowe dla ówczesnej kultury słowiańskiej. Jednak już w owych czasach zjawia się obok niego typ odmienny: ogniwko w y, podobny do wyobrażonego na fig. 215, 12, znany naprzykład z ówczesnych ziem ruskich.

242.    I dziś, jak przed lat tysiącem, krzesiwo dwukabłączkowe, symetryczne, panuje na ziemiach słowiańskich. Spotykałem je pospolicie na Białorusi, Małorusi i w Polsce; jest w użyciu również na Wielkorusi (skąd jednak mamy bardzo niewystarczające wiadomości). Rozpowszechnione jest również śród Bułgarów oraz w różnych okolicach Serbochorwacji, gdzie po niektórych wsiach nawet podobny do niego z kształtu ornament na wyszyciach zwie się ogńilać. Znają je i sąsiadujący z południowymi Słowianami Albańczycy.

Ale i na ziemiach poza-słowiańskich zasiąg tego typu jest olbrzymi. Jeśli Niederle uważał go za charakterystyczny dla Słowian z końca okresu pogańskiego, to oczywiście nie znaczy to, aby on