klsti461

U0ZD7.IA

YNtfTWn

480

507. D w u s p a d k o w y kształt dachu (ob. np. fig. 431,438, 446 i t. p.) jest charakterystyczny dla_\Vi_elkorus_i, zwłaszcza północnej; pospolicie spotykamy go też na Białorusi; panuje i na Polesiu wschod-niem oraz środkowem, ale tu, podobnie jak i na Białorusi, — głównie na chatach i niektórych mniejszych budynkach gospodarskich. Tenże kształt dachu zdawna znany był w środkowej cząstce północnej Polski, w znacznej części Czechosłowacji i wreszcie na adrjatyckich po-brzeżach Słowiańszczyzny bałkańskiej. Poza tein — co jest ważne -spotyka się również na znacznych obszarach Serbochorwacji w budowlach gospodarskich, niekiedy bardzo prymitywnych; zrzadka widzimy go i na budynkach gospodarskich w Bułgarji (fig. 431).

"ps. Dą_ch. n a c z ó 1 ko wy (fig. 443,5 i tabł. XXVI, 2) jest bardzo p^zpowszechniony w niektórych krajach Europy zachodniej. Stamtąd też najniezawodniej przyszedł do Polski, Czech i zachodniej Jugo-sławji. W wielu okolicach Polski lud dobrze pamięta późne jego pochodzenie i umie nawet wskazać, że nastąpił po czterospadkowym, zaś od szeregu lat ustępuje przed dwuspadkowym bez naczółka (fig. 443, 4). Zgodnie z tern w budownictwie polskiem XVIIT wieku nazywano go według (łlogera. „dachem łamanym pruskim^ft._jT)la nas zajmujący jest tylko dlatego, że bardzo wcześnie dotarł na Białoruś północną, kryjąc tam stodoły i domostwa. Byłby to, nie jedyny zresztą, przykład silnego wpływu kulturalnego zachodniego, idącego bezpośrednio od północnego zachodu (to znaczy nie przez Polskę) na Litwę i Białoruś. Dalszych przykładów podobnych może dostarczyć kapi-cowe wiązanie cepu (znane Litwinom kowieńskim i suwalskim, a nieznane wschodniemu Mazowszu), nosidła nieokowato (rozpowszechnione na Litwie i środkowo-północnej Białorusi, a dotychczas nieużywane na Białorusi zachodniej), dwojaki (posiadające na Białorusi zasiąg nieco podobny do zasięgu nosideł nieckowatych), wreszcie zaprząg w dyszel i szle etc. Zresztą, gdy chodzi o dach naczółkowy, związek kulturalny między północną Białorusią a zachodnią Europą (północ-nemi Niemcami) może też polegać na głębszych, bardzo starych przyczynach, mianowicie na używaniu tu i tam wiełkicli budowli o nisko zapuszczanych dachach. Rozważając bowiem genezę naczółka, należy zważyć, że podobny kształt spotyka się i na Ukrainie w tych miejscowościach, gdzie są w użyciu stodoły bez ścian, złożone z samego tylko czterospadkowego dachu. Aby umożliwić wjazd do takiej stodoły musiano, rzecz prosta, ściąć część dachu od jednej strony budynku, a raczej zamiast całkowitej połaci dachu musiano od tej strony wybudować tylko naczółek.

Dodajmy, że zdobniczą odmianą naczółka, zapewne jak i sam' naczółek, przyniesioną do zachodnich Słowian z zachodu, jest tak zwana k uk.1 a.,cze.ską i słowacka (fig. 443, ;i). Spotykać się zdaje u Czechów głównie w związku z dachem dwuspadkowym, u Słowaków —t