KsDep5

ne są /.upory przeelwriimowlskowe, stopnie, progi (korekcja progowa) oraz bystrotoki.

Innym rodzajem budowli ochronnych są wały przeciwpowodziowe. Chronią one tereny przyległe do koryt rzecznych przed losowo występującymi wylewami rzek. Wały przeciwpowodziowe są obiektami biernej ochrony przeciwpowodziowej, ponieważ nie dają możliwości sterowania falą powodziową.

Konstrukcjami umożliwiającymi magazynowanie wody i jej wykorzystywanie są stopnie wodne.

Rzeka zestopniowana (rys. 1.1) jest to każda rzeka zabudowana stopniami wodnymi, np. w Polsce rzeki: Soła, Nysa Łużycka, Bóbr, Nysa Kłodzka, Radu-nia, Brda, Odra, Noteć i Górna Wisła.

Rys. 1.1. Rzeka zestopniowana — rzeka Soła z dwoma zbiornikami retencyjnymi (Tresna i Porąbka) i zbiornikiem wyrównawczym (Czaniec)

Rzeką skanalizowaną nazywa się rzeką zestopniowaną, na której zostały stworzone warunki do uprawiania żeglugi, takie jak na kanale żeglownym (rys. 1.2). Jest to rzeka zabudowana w sposób ciągły stopniami wodnymi (o stałych poziomach piętrzenia), wyposażonymi w śluzy żeglugowe. Rzekami skanalizowanymi w Polsce są Odra (na odcinku Koźle — Brzeg Dolny), Górna Wisła (na odcinku Dwory — Przewóz) oraz Noteć. Zestopniowanych rzek nie należy nazywać rzekami skanalizowanymi, jeśli ich stopnie nie mają śluz.

Rys. 1.2. Przekrój podłużny odcinka rzeki skanalizowanej. Stopnie o stałych poziomach piętrzenia

ze śluzami żeglugowymi

Do zestawu budowli każdego stopnia wodnego należą: a) budowle piętrzące i b) budowle upustowe. Mogą także znajdować się c) budowle wykorzystujące wodę, takie jak elektrownie wodne, siłownie wodne, śluzy żeglugowe, przepusty tratew, albo różnego rodzaju ujęcia wody. W skład elementów stopnia wodnego mogą wchodzić budowle pomocnicze, takie jak filary działowe, przepławki i śluzy dla ryb lub mury oporowe. Wszystkie te budowle mogą być wykorzystane jako podpory mostów drogowych t kolejowych.

M

Itnriowlii pięli/,ąca ,,i" kił/tlłi budowla umożliwiającii stale lub okresowe utrzymanie wzniesionego pomni przyległy teren lub akwen zwierciadłu wody lub substancji płynnej lub półpłynnej". Rozporządzenie [411 (§ 2 ust. 2). Roz lóżniu się 4 podstawowe typy budowli piętrzących wodę:

Rys. 1.3. Jaz stały (jaz bez zamknięć) jako przelew bezpieczeństwa zbiornika Goczałkowice

(Wisła)

1. Jazy stałe — jazy bez zamknięć (rys. 1.3) — najniższe budowle piętrzące o wysokości najczęściej do 2,0 m, wykonywane z różnych materiałów (ostatnio z betonu i narzutu kamiennego) w celu uzyskania niedużego ■•piętrzenia wody. Obecnie są budowane w zasadzie tylko dla polepszenia pracy ujęć wody. Często obok progów zainstalowane są upusty płuczące > (rys. 2.10 ).

Rys. 1.4. Jaz ruchomy (jaz z zamknięciami) jako przelew powierzchniowy zbiornika Goczałkowice

(Wista)

9