Image (88)

188

MU I (Al I t uy,

Ramkit 6.IB Wojim t linkiem

„Postępnwnnln trnkii wsk<i/u|», żh Saddam Htibnjn I (ny» roZIm ukiywrtją prace nad zdobyciem broni masowego rnżnnlfi |)tfdnnk| rilrt rhml/i nam lylktMi te hr/pntwnr zbrojenia. Problem tkwi w tym, że broń ta może znallló terroryzm I (iigmil/iłr:|n letrorynlyr /ne".

•iuliMiit/ Mmtn ( nilu PitwtHI na forum ONZ, 6 lutego 2003

Ramka 6.16 Kluczowe koncepcjo

Dwubiegunowość/bipotarność (blpolarlty): pojęcie, którym nauka Stosunków Międzynarodowych opisuje ład zimnowojenny, utrzymujący się do chwili upadku ZSRR w 1991 roku, po którym Stany Zjednoczone pozostały jedynym supermocarstwem.

Europa: pojęcie geograficzne, w okresie zimnej wojny odnoszone zawężająco do Europy Zachodniej, a po 1989 roku ponownie do całego kontynentu europejskiego.

Globalizacja (globaiization): pojęcie bez dna, które często wiąże się z nastaniem jednolitej gospodarki światowej po upadku komunizmu; czasem oznacza także rozwój integracji międzynarodowego systemu kapitalistycznego w epoce pozimnowojennej.

Imperium (empire): pojęcie odnoszone w sposób dyskusyjny do Stanów Zjednoczonych dla podkreślenia zasięgu ich wpływów, ogromnego potencjału kraju i jego globalnej roli w utrzymywaniu ładu światowego.

Islam: religia ustanowiona przez proroka Mahometa, która obecnie służy milionom ludzi za podstawę tożsamości politycznej i źródło najsilniejszej, jak się dziś często uważa, opozycji ideologicznej wobec wartości współczesnego Zachodu,

Jednobiegunowość/umpolarność (unipolarity): pojęcie teoretyczne, wyprowadzone z roboczego założenia, że Stany Zjednoczone stały się i prawdopodobnie pozostaną jedyną liczącą się potęgą na świecie.

Koniec historii (the end of history): słynne wyrażenie Francisa Fukuyamy z 1989 roku; po 200 latach od rewolucji francuskiej etap historii ukształtowany przez antagonizm między kolektywizmem i indywidualizmem dobiegł końca, a liberalizm wyszedł z niego zwycięski.

Kryzys Stanów Zjednoczonych {US decline): teza, jaka pojawiła się w USA w latach 70., spopularyzowana następnie w 1987 roku przez historyka Paula Kennedyego, przewidującego rychłe ograniczenie globalnej aktywności USA z powodu problemów ekonomicznych i nadmiaru obciążeń imperialnych.

Oś zła (axis ofevil): nazwa wprowadzona w styczniu 2002 roku przez George'a W, Busha na określenie Iranu, Korei Północnej i Iraku.

Stalinizm rynkowy (market statinism): ironiczna zbitka językowa, służąca czasem do krytycznego opisu systemu chińskiego, w którym autorytarny porządek polityczny łączy się z niezwykle dynamicznym kapitalizmem.

Transformacja (transition): oznacza zwykle stosunkowo długi okres pomiędzy upadkiem komunistycznej gospodarki planowej w krajach bloku wschodniego a ostatecznym ukształtowaniem się w pełni sprawnego demokratycznego systemu kapitalistycznego.

Trzeci Świat (Third World): pojęcie wprowadzone z końcem lat 50., odnoszące się do słabo rozwiniętych części świata w kontekście programu polityczno-gospodarczego, który miał pomóc w przezwyciężeniu ich zacofania; rzadziej stosowane w epoce pozimnowojennej.

V-?.'■ ! > > ⁱ c.- ■<:f y? (war on terror): ogłoszona po 11 września jako manifest globainyrh, szeroko zakrojonych wysiłków na rzecz zwalczania i ostatecznego pokonania międzynarodowego terroryzmu, hoerzenie cywEiizacji (clash of civilizations): kontrowersyjna koncepcja wprowadzona w 1993 roku przez Samuela Huntingtona; głosi, że w świecie po komunizmie główne podziały grożące konfliktami międzynarodowymi przebiegają wzdłuż linii różnic kulturowych; po 11 września zyskała jeszcze na popularności.

Od zimnej wojny do wojny i Umoiy/mem

Zimna wojna (cold war): promieniujący na cały świat konflikt mlęcl/y komunl/mrm n knpllnll/mtimj za jego początek przyjmuje się zwykle rok 1947, a za koniec załtimnnit* uiri/lnt klrj potęgi w hnufslu w roku 1989.

11 września (w literaturze anglosaskiej najczęściej „9/11"}: tl/leń, wMńiym inuniyól ihlnnufy uprowadzili w USA cztery samoloty, z których dwa zniszczyły Dostępnie Woiltl Irmin ( nntoi w Nowym Jorku, jeden poważnie uszkodził Pentagon, a Jeden rozbił się na polm h w 1’nntsylwnnil,

ze sobą trzy bardzo poważne, ale i bardzo realne nicbc/piec/.cÓNlwij; po piei wN/n, iniwo było wpaść w pułapkę zastawioną przez bin Ltulcnu, czyli ziinlngonl/owiić Amerykę z muzułmanami na całym świecie; po drugie, opinia międzynarodowa mogła obrócić się przeciwko USA; po trzecie, Stanom Zjednoczonym, jak wiciu podrażnionym żądzą zemsty mocarstwom w przeszłości, groziło, że zabrną na pozycje, z których odwrót będzie niezwykle trudny. W ciągu roku Amerykanom „udało się” osiągnąć wszystkie tc trzy rezultaty - trudne do uniknięcia szczególnie od chwili, gdy triumfalne zwycięstwo zbrojne nad Irakiem zamieniło się w krwawą i coraz mniej popularną okupację.

Po rozpętaniu wojny z terroryzmem świat zaczął prezentować się znacznie mniej bezpiecznie - do tego stopnia, że pojawiły się oznaki tęsknoty za okresem pozimnowojennym jako czasem autentycznego wytchnienia. Za zmianę atmosfery odpowiadali oczywiście przede wszystkim autorzy zamachów z 11 września, tym bardziej że po ataku na USA nastąpił szereg innych aktów, często skierowanych przeciwko państwom określającym się jako muzułmańskie, takim jak Maroko, Indonezja, Arabia Saudyjska, Pakistan czy Turcja. Niepokój pogłębiał jednak charakter amerykańskiej odpowiedzi na zagrożenie, która w oczach niektórych przynajmniej obserwatorów, nawet przychylnych Stanom Zjednoczonym, zakrawała na nowe wcielenie imperializmu. Jednym z wielu skutków rozpoczęcia wojny z terroryzmem był rozwój w samych USA i poza nimi gorącej debaty wokół tego, czy jesteśmy świadkami powstawania imperium nowego typu (być może imperium takie już powstało?). Poprawność myślenia w takich kategoriach o potędze Stanów Zjednoczonych pozostaje kwestią otwartą. W każdym razie sama temperatura sporu wyraźnie odzwierciedlała wzrost zaniepokojenia kierunkiem ewolucji polityki zagranicznej USA. Nikt nie przeczył, że Stanom Zjednoczonym przyszło stawić czoła poważnemu przeciwnikowi, ani że mają po temu ogromne możliwości. Pozostawało jednak wątpliwe, czy mobilizacja tej potęgi zapewni Amerykanom bezpieczeństwo, o jakim marzyli w dobie terroryzmu. W okresie przygotowań George’a W. Busha do drugiej, trudniejszej już kampanii prezydenckiej w 2004 roku nic na to nie wskazywało. Epoka pozimnowojenna należała już do przeszłości, a to, co miało przyjść na jej miejsce, rysowało się, niestety, dość wyraźnie jako nowy światowy bezład {a new world disorder).

! iOyc:?..owev. rc^y'

Data 11 września 2001 wyznacza Koniec epoki pozimnowojennej.

Politykę światową po ii września kształtują dwa główne czynniki: terroryzm islamski i piowa dzona przez Stany Zjednoczone wojna z terroryzmem.

Od chwili, kiedy Stany Zjednoczone zdecydowały się uderzyć na Irak, nasila się w świecie krytyka amerykańskiej polityki zagranicznej.

Po 11 września świat stał się mniej stabilny.

189