sc0007

____,,„...^.,1.^11/1,11 oyzeKwowanych przez spec|łilnl»

w tym celu powołane organy antymonopolowe;

c)    prawo zrzeszenia się przedsiębiorców na zasadach dobrowolno '., i w organizacjach społeczno-zawodowych i gospodarczych (np. w i/bm I. gospodarczych) oraz

d)    objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym pracownika, i osób fizycznych będących przedsiębiorcami.

W praktyce, tak pojmowana wolność gospodarcza w żadnym systemin prawnym nie została zrealizowana w „czystej", klasycznej postaci, bowiem rzeczywistość jest zwykle odległa od ideałów. Jej ograniczenia mają ró/ny zakres oraz różne uzasadnienia społeczne i prawne. Najczęściej zachown|e się istotę tej zasady w tym sensie, że państwowe ograniczenia zosI.ih zredukowane do minimum wynikającego z potrzeb określonych pr/u/ interes publiczny. Stąd też treścią działalności gospodarczej jest w zasad/m każda społecznie użyteczna działalność produkcyjna lub usługowa, pode) mowana w celu zarobkowym. (Szerzej zob. A. Walaszek-Pyzioł: Swoboda działalności gospodarczej, Studium prawne, Kraków 1994).

W koncepcji personalistycznej wolność gospodarcza wyklucza dowol ność wyborów, a więc i prawo do nieograniczonego bogacenia się. Stąd także wolność gospodarcza powinna służyć zaspokojeniu potrzeb ora/ realizacji innych celów, a przede wszystkim kierowaniu człowieka ku Dobru, które jest ostatecznym jego celem. (Obszerniejsze uwagi zob. ks. J. Majka: Filozofia społeczna, Wrocław 1982).

Wolność gospodarcza, podobnie jak wszystkie inne wolności, właściwa jest jednostce ludzkiej lub ich zorganizowanym grupom (np. spółkom, firmom lub przedsiębiorstwom). Poczucie wolności jest stanem psychofizycznym właściwym tylko człowiekowi.

Pojęcie wolności gospodarczej można rozpatrywać w aspekcie ekono micznym, politycznym i prawnym. W sensie ekonomicznym wolność ta jest powszechnie uważana za podstawowy warunek funkcjonowania gospodarki rynkowej. Jej granice wyznaczają przesłanki organizacji procesu gospodarowania. Stąd z wolności gospodarczej nie należy czynić użytku wbrew prawu wartości i konkurencji.

Z kolei gdy chodzi o polityczny sens wolności gospodarczej, to co prawda zależności te między sobą występują, ale nie zawsze układają się w sposób jednoznaczny. Stosunek państwa do gospodarki wyraża zwykle ideologię ekonomiczną klasy rządzącej i oznacza powinność państwa w zakresie ochrony danego typu stosunków gospodarczych.

Natomiast wolność gospodarcza w aspekcie prawnym (jurydycznym) wiąże się z jej unormowaniem w systemie prawnym danego państwa ■ .iiiuiwl kategorię wolności prawnie chronionej. 0 lyrn więc, c/y w danym fwiiaiwin istnieje wolność gospodarcza, świadczą rozwiązania prawne rltłtyi organizacji gospodarowania. Rację ma w tym względzie S. Imntrtl (w cyl pracy: Wolność gospodarcza w Europie), który twierdzi, ze pHlnieii': la oznacza domniemanie swobody podejmowania i wykonywania rffliilNliiości gospodarczej przez przedsiębiorców, o ile co innego nie wynika i nlmwlązującej treści aktów normatywnych. Zasadą jest zatem swoboda jiiłinlniybiorcy, zaś wyjątkiem zakazy i ograniczenia, które powinny być *ynPnlo określone. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale (iHiliniu sędziów z 10 stycznia 1990r. (III CZP 97)89. Orzecznictwo SN Wiiiu/awa 1990 r., z. 6, poz. 74).

Pojęcie wolności gospodarczej nie jest więc pojęciem jednorodnym PiMmiIo się na nie wiązka różnorodnych wolności i praw, takich jak yv n/i /ogólności: wolność osobista; wolność wyboru zajęcia i miejsca ffiinliis/kania; wolność umów (czyli autonomia woli stron), a także pniwo własności (polegające na inwestowaniu, przenoszeniu i zbywaniu junw lub pobieraniu pożytków); prawo do równości wobec prawa t innymi przedsiębiorcami; prawo do przedsiębiorczości czy wreszcie Iiinwn do wolnej i równej konkurencji, gdzie świadomość tego za gm/onia legła u podstaw pierwszych ustaw antykartelowych na świecie. Ink/e polski ustawodawca dał temu wyraz ustanawiając generalny /ukaz porozumień monopolistycznych między przedsiębiorcami. (Por. nil G w związku z art. 4 ust. 2 ustawy z 24 lutego 1990 r. o prze nlwdziałaniu praktykom monopolistycznym. Tekst jedn. Dz.U. z 1999 r., iii 52, poz. 547).

Na tle powyższego stwierdzenia wolność gospodarczą należy więc iD/umieć jako zespół swobód, dzięki którym podmiot gospodarczy (przed uiębiorca) może działać zupełnie samodzielnie. Z kolei w kategorii prawa mzważania dotyczące omawianej zasady sprowadzają się do postrzegania juj jako zasady prawa. Oznacza ona bowiem nakaz adresowany do organów '.lanowiących i stosujących prawo, dążenia do zapewnienia możliwie jak największej swobody przedsiębiorcom co do podejmowania i wykonywania przez nich działalności gospodarczej.

Zasada wolności gospodarczej została podniesiona do rangi podstawowej zasady ustrojowej. Wyrazem tego jest umiejscowienie jej w rozdziale I Konstytucji RP zatytułowanym: „Rzeczpospolita".

Ustawa zasadnicza (w art. 20) postanawia, że podstawę ustroju gospodarczego RP stanowi „społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych". Z kolei art. 21 ust. 1 stanowi,