stolarstwo2

30

3. Właściwy wybór kierunku włókien w drzewie używane m na wyroby, istosowne ich z ł o-żcniczsobą.

W części pierwszej wspomnieliśmy już, że rozmaite włókna składające tkankę drzewa, okazują różną skłonność do pęcznienia i zsychania się, stosownie do swój natury i kierunku. Chcąc np. czopem zaprawić dziurę w desce zrobioną, trzeba go tak wsadzić, aby jego włókna szły w jednakowym kierunku z włóknami deski: bo gdyby był dany napoprzek włókien, wtedy przy zsychaniu się deski wystawałby nad jćj powierzchnią, lub nie zapełniałby szczelnie dziury, dla niejednostajnego zsychania się drzewa w kierunku długości i szerokości. Ze względu na tę różną skłonność włókien do zsychania się, przy składaniu większych powierzchni z pojedynczych tafli, które jako wypełnienia między ramy mają być osadzone, potrzeba tafle te kłaść w różnych kierunkach, włóknami naprzemian, aby przez to dążność do skręcania się i zsychania drzewa, nic w jednym tylko kierunku się objawiała, a tćm samem aby nie była tak wielką!

Przy sklejaniu szerokich desek, zamiast ich używać w całości , przy czćmby się kręciły, dla nierównego wysychania bielu i rdzenia, przerżnąć je poprzednio należy w kierunku długości i na nowo skleić. Przy robotach fornerować się mających, w których biel obok rdzenia położony na grubość nicrównoby pęczniał, szczególnićj na to uważać potrzeba, że po przerżnięciu deski na długość i wyrzuceniu popękanych części, zawsze rdzeń z rdzeniem , a biel z bieleni kleić należy.

Ponieważ w małych kawałkach drzewa, różnica co do jakości włókien, a zatćm i różnica w ich zsychaniu i pęcznieniu, nie jest tak wielka; przeto im z większej liczby pojedynczych kawałków, stosownie złączonych, wyrób drewniany się składa, tćm mnićj zsychaniu i paczeniu się podlega.

W praktyce nic zawsze zastosować się daje ta zasada, gdyż nic pozwala na to albo wzgląd na zbytni koszt roboty, albo na moc, albo na piękne wejrzenie. Gdzie jednak da się zastosować, jest to postępowanie korzystnem, a nawet w wielu przypadkach koniecznćm; tak np. blaty bilardowe składają się z sześć cali najwięcćj szerokich balików; wszelkie większe powierzchnie składają się z tak zwanych wypełnień czyli filungów, między ramami osadzonych. Najciekawszy jednak przykład składania z małych kawałków, w celu zapobieżenia skręcaniu Się drzewa, przedstawiają kije bilardowe. Robią się one najmnićj z sześciu kawałków różnych drzew rozmaicie z sobą połączonych; znajdujemy jednak i takie, w których część środkowa z kilkuset, a nawet i z kilku tysięcy małych, klejem spojonych kawałków się składa. Przy drzwiach, tylnych ścianach mebli czyli tak zwanych ruckioanddch i tym podobnych robotach, wszystkie wypełnienia czyli filungi osadzają się w stosownych rowkach czyli wpustach bez kleju, aby przy zsychaniu się drzewa swobodnie poruszać się mogły. Przy drzwiach malowanych spostrzegamy po pewnym czasie wązkie brzeżki wypełnień bez farby: sąto części tychże, które po zeschnięciu się drzewa z wpustów powychodziły.

"W celu przeszkodzenia paczeniu się szerokich powierzchni, używają się tak zwane listwy sztorcowe czyli hemlitttwy (m liirn-leistcn), których włókna idą prostopadle do włókien blatu, i na wpust (nut i Jeder) są z nim złączone. Gdy jednak takie listwy tylko na zewnętrznych brzegach blatu zastosować można, a nadto gdy i one same łatwo paczą się w kierunku długości, szczególniej gdy nie są z nadzwyczaj suchego drzewa zrobione, przeto listwy takie nic mogą zupełnie blatu od skręcenia zabezpieczyć.

Jeżeli można, lepićjjcst użyć innego rodzaju listew, także idących prostopadle do kierunku włókien blatu, lecz na tylnćj jego powierzchni zasuniętych na tak zwany jaskółczy ogon, i ztąd nazywanych listwami zasuwanemi, gradlistwami, a niekiedy szpongami (n. eingeschobene leislen, gratldeisteń).

Często zapobiedz można z dobrym skutkiem paczeniu się powierzchni drzewa, sklejając je na grubość najlepićj z kilku ró-. żnycli gatunków drzewa, np. z wierzchu i pod spodem lipowe, w środku mahoniowe. Ponieważ każda warstwa ma sobie właściwą i od innych różną dążność do paczenia się czyli skręcania, przeto wzajemnie sobie przeszkadzają. Dobrze'jest warstwy pojedyncze tak sklejać, aby włókna dwóch warstw na sobie leżących były do siebie prostopadłe, co się nazywa sklejaniem w poprzek (iiber <juer leimen). W ten sposób robione są formy do drukowania płócienek i obić papierowych. Składają się one zwykle z trzech grubości: z dwóch warstw jodłowych, dla,oszczędności głównie, i jednej gruszkowego drzewa.

O środkach zabezpieczających drzewo od zgnilizny, zbutwienia i pleśni.—Jeden z najlepszych sposobów, ochraniających drzewo od zgnilizny, zależy na wypędzeniu z drzewa naturalnych soków: wiadomo bowiem, iż zgnilizna i zbutwienie drzewa pochodzą z fermentacyi jego soków w wilgoci, które w tym stanic niszczą włóknistą tkankę drzewa, i sprowadzają zbutwienie, zmurszenie i spróchnienie tegoż (n.wrmodern,vermorschen,versfocken_}fr.j>ou-riture), przez co drzewo traci twardość, giętkość i moc. Gdy tkanka włóknista drzewa przez fermentacyą soków tak zniszczoną zostanie, iż przejdzie w stan ziemisty próchnicy, wtedy wyradza się na niej pleśń drzewna (n. holzschwamm, fr. merule), która ciągnąc swoje pożywienie z drzewa, jeszcze jego zniszczenie przy-