stolarstwo 8

182

w właściwym kierunku, a podług niej wszystkie inne łatwo się stosują.

B. Drzwi i bramy.

Wielkość bram i drzwi zależy od ich przeznaczenia: najmniejsza wysokość drzwi wynosi 672 stóp polskich, najmniejsza ich szerokość 272 stopy. Drzwi mające do 3 stóp szerokości robią się jednoskrzydlowe, drzwi szersze zwykle z dwóch połów czyli skrzydeł się składają. Zwyczajne drzwi jednoskrzydłowe mają 3 stopy szerokości, a 67a stóp wysokości w świetle, tojest w futrynie ; drzwi zaś dwuskrzydłowe zwyczajne mają 4 stopy szerokości , a 8 stóp i kilka cali wysokości. W pokojach wspaniałych i w wielkich salonach używają się często drzwi większych wymiarów, byle tylko miały proporcyą właściwą.

Drzwi sienne są zwykle większe, i wymiar ich zależy od rodzaju budowli, w której się znajdują.

Bramy do przejazdu powozów służyć mające, nie mogą mieć mniejszćj szerokości niż 8 stóp, a mniejszćj wysokości od stóp 10.

Budowa drzwi i bram jest rozmaita, podług różnych rodzajów tychże, z których główniejsze są:

1.    Drzwi i bramy tatowe (n .lallenthuren), złożone z łat 1 do 174 cala grubych, 2 do 272 cali szerokich, 1 do 2 cali od siebie odległych, i złączonych z sobą dwiema poprzecznemi łatami i sztrabami, ukośnie lub nakrzyż idącemi.

2.    Drzwi i bramy s z p u n g o w e (n. gespundete thuren mit Uinternagellen oder gradleislen, fr. portes charretieres). Drzwi tego rodzaju robią się z desek sklejanych na proste spojenie, połączonych na Mc M> na wpust, i wzmocnionych szpungami czyli listwami zasuwana^i w jaskółczy ogon.

Drzwi dwóch ^0 Wyższych gatunków zwykle wprost do muru się przymykają bez'żądnćj futryny, i nigdy szczelnego zamknięcia zapewnić ffie mogą, z%jowodu szpar, jakie się między deskami w ten sposól) złączonemi z czasem utworzyć muszą.

3.    Drzwi i bramy opierzane czyli szalowane (n. verdoppelte brettertliuren), zbijają się z dwóch grubości desek, z których jedne idą pionowo, drugie, pozipmo lub ukośnie. Deski te rzadko są z sobą sklejane, lecz zwykle złączone są na felc lub wpust. Brzegi desek ozdabiają się zwykle pochyłem ścięciem czyli fazą, lub tćż członkami krajnikowemi, jak piętka, żłobek i t. p. Gdy drzwi tego rodzaju mają być użyte wewnątrz budowli, wtedy obojętną jest rzeczą pod jakim kątem deski je składające będą z sobą zbite; przy zewnętrznych zaś, trzeba mieć wzgląd na łatwy odpływ deszczowćj wody. Jeżeli w ostatnim razie deski

zewnętrzne będą miały położenie poziome, wtedy muszą tak na siebie zachodzić, aby górne wystawały nad dolne, a przez to, na zaciekanie wody pomiędzy dwie grubości desek nie pozwalały. Drzwi tego rodzaju są trwałe i szczelne, gdyż nakrzyż złączone drzewo nie pozwala im znacznie pęcznieć i zsychać się; osadzają się zwykle w odfelcowanej futrynie, i najczęściej na podrzędne drzwi zewnętrzne są używane.

4. Drzwi ramowe, wypełniane czyli filungowe (n. .gestemmte thuren). Używają się zawsze tam, gdzie wymagane jest szczelne zamknięcie, a szczególnićj wewnątrz budowli. Składają się one z ram połączonych z sobą na czopy, pomiędzy któremi zasunięte są rozmaitćj szerokości drewniane tafle czyli wypełnienia (filungi). Przez taką budowę zapobiega się tworzeniu się szpar między częściami drzwi w skutek wysychania drzewa powstających , a nadto drzwi takie, osadzone w felcu futryny, dają zamknięcie szczelne i ozdobnie wyglądają.

Drzwi wewnętrzne tego rodzaju składają się: z futryny (n. Jutfer, fr. le chamóranle), z jednego lub dwóch skrzydeł (n. fiugel, fr. batlans), i tak nazwanej oprawy czyli Jerklejdunku (n. verklei-ilung, fr. Vembrwsure).

Skrzydła składają się z ram, podzielonych poprzecznemi częściami na rozmaitą liczbę pól czyli lilungów.

Fig. 164 przedstawia drzwi jednoskrzydłowe o trzech polach; fig. 165 zaś takież drzwi podzielone na sześć pól czyli wypełnień.

Fig. 166 przedstawia drzwi tak zwane krżyżowe (n. kreulztliuren), najczęściej używane, których budowa pod względem siły i trwałości niewiele do życzenia pozostawia; fig. 167 zaś przedstawia takież drzwi jednoskrzydłowe o sześciu polach w innym układzie.

W drzwiach tego rodzaju pionowe części łamy przechodzą zwykle przez całą wysokość tćjże, a z temi dopićro sztuki poprzeczne łączą się na krótkie czopy.    *

Drzwi dwuskrzydłowe (n. zioeijtugliche thuren, fr. porles a, deux bailans), używają się w pokojach wspanialszych, i podzielone są na większą liczbę pól. Skrzydła ich mają albo równą szerokość , albo tćż skrzydło do przechodu służące robi się szersze; przyczem dla lepszego wejrzenia i równego podziału pól, dają się dwie listwy przymykowe (przymyki), z niemiecka mlaglistwami zwane (n. sehlagleisten), z których jedna jest fałszywą czyli ślepą. Drzwi bardzo szerokie, podzielić można na trzy rzędy pól, z których środkowe są szersze, i tworzą skrzydło do przechodu służące w rodzaju furtki. Skrzydła w każdym razie stykają się z sobą , najczęściej prosto; lepićj jest jednak dawać między niemi szparę ukośną, jak przedstawia fig. 177 B, która się zakrywa dwie-