skanuj0022 (116)

248 Homa Hoodfar

manek, które, podobnie jak wszystkie inne kobiety należące do widocznych mniejszości, doświadczają rasizmu we wszystkich obszarach życia publicznego i w kontaktach z całym społeczeństwem, włączając w to feministki i organizacje feministyczne. Muzułmanki w obliczu nieprzyjaznej rzeczywistości czują, że muszą wybrać pomiędzy walką z rasizmem a walką z seksizmem. W swoich strategiach działania muszą uwzględniać przynajmniej trzy istotne, współzależne wymiary. Po pierwsze: rasizm. Po drugie: jak przystosować i zaadaptować własne wartości kulturowe i instytucje społeczne do wartości i instytucji kultury dominującej, która sama podlega gwałtownym przemianom. I w końcu: jakie sposoby obrać, by przeciwstawić się i rzucić wyzwanie patriarchatowi w ramach własnej społeczności i całego społeczeństwa, nie osłabiając zarazem walki przeciwko rasizmowi. Przeprowadzając badania nad młodymi muzułmankami z Montrealu, byłam zaskoczona, jak duży udział w tworzeniu barier ma trwałość wyobrażenia o uciskanej i będącej ofiarą muzułmance, szczególnie jeśli nosi zasłonę, mimo że większość moich rozmówczyń wychowała się w Kanadzie i czuje się częścią kanadyjskiego społeczeństwa²⁸. W rezultacie wiele z nich nawet nie stara się nawiązać stosunków z niebędącymi muzułmankami mieszkankami Quebecu ani kobietami anglojęzycznymi. Jedna ze studentek zirytowana moją uwagą, że prędzej czy później kobiety w Kanadzie borykające się z wieloma wspólnymi przeszkodami będą musiały nauczyć się dzielić doświadczeniami i rozwinąć, jeśli nie wspólne, to przynajmniej uzupełniające się strategie, wytłumaczyła mi:

To strata czasu i emocji. One (białe Kanadyjki) ani nie chcą zrozumieć muzułmanki, ani nie potrafią się z nią zaprzyjaźnić. Kiedy tylko staram się pokazać, że ich wyobrażenia są błędne, mówiąc na przykład, że islam dał kobietom prawo do zarządzania własnym majątkiem, zachowują się tak, jakbym zmyślała tylko po to, by islam lepiej wypadł. Ale kiedy skarżę się na niektóre obecne w kulturach muzułmańskich zwyczaje praktykowane w imię islamu, są więcej niż gotowe dołączyć do chóm i rozwodzić się na temat traktowania kobiet w islamie. Nie przeszkadzałoby mi to, gdyby chociaż zadały sobie trochę trudu i przeczytały cokolwiek, do czego mogłyby odwołać się i udokumentować swoje twierdzenia. Są tak pewne siebie i wyższości swojego Boga, że nie uważają, że muszą się upewniać co do swojej wiedzy! Nie mogę ich już znieść.

Inna nosząca zasłonę kobieta wytłumaczyła przyczyny swojej frustracji w następujący sposób:

Nie przejmowałabym się, gdyby tylko młodzi studenci, którzy nie wiedzą nic oprócz tego, co mogą obejrzeć w telewizji, manifestowali negatywne nastawienie względem islamu, ale czasem gorsi są nasi nauczyciele. Na przykład zawsze byłam bardzo dobrą

²⁸ Moje obecne badania, oparte na obserwacji uczestniczącej i wywiadach pogłębionych, dotyczą sposobów integracji i reakcji na ten proces młodych muzułmanek w społeczeństwie kanadyjskim. Do momentu pisania tego tekstu przeprowadziłam dziewięćdziesiąt dwa wywiady.