skanuj0010 (243)

236 Homa Hoodfar

swoją rozmowę z Meerza Aboo Talibem, w której porównuje niekorzystne położenie perskich kobiet z sytuacją Europejek (Malcolm 1949). Aboo Talib mówi: „Uważamy, że miłość i posłuszeństwo względem męża, poświęcanie odpowiedniej uwagi dzieciom i obowiązki domowe są najlepszym zajęciem dla kobiet” (Mabro 1991, s. 26). Na to Malcolm odpowiada, że czyni to z kobiet niewolnice przyjemności swoich mężów oraz pracy domowej. Twierdzenie to jest, rzecz jasna, trafne, lecz, jak zauważa Mabro, zdanie Aboo Taliba na temat perskich kobiet tak samo trafnie opisuje obowiązki kobiet w większości społeczeństw europejskich tamtego okresu, z brytyjskim włącznie (tamże).

Również zachodnie pisarki podróżniczki nie pokazały analogii pomiędzy opresją kobiet w ich społeczeństwach a opresją na Wschodzie. Na przykład w XIX w. wolność poruszania się i podróżowania Europejek była niewiele większa niż ich wschodnich odpowiedniczek, na co wciąż narzekało wiele kobiet wygnanych ze swoich krajów (Eberhardt 1987). Mobile Shaman w książce Through Algieria [Przez Algierię] skarżyła się, że kobieta nie może podróżować, jeśli nie towarzyszy jej mężczyzna (Mabro 1991, s. 11). Zachodnie podróżniczki często pisały na temat nudy panującej w życiu kobiet Orientu. Nieraz umykało im, że to właśnie nuda i ograniczenia domowego życia były głównymi powodami, dla których zachodnie kobiety podróżowały na Wschód. Możliwość ta bez wątpienia dostępna była tylko nielicznym". Dziewiętnastowieczni zachodni pisarze opisywali trudną sytuację kobiet w małżeństwach poligamicznych i podwójne standardy stosowane wobec kobiet i mężczyzn, ignorując zupełnie status kochanek w ich własnym społeczeństwie oraz licznych nieślubnych dzieci, które nie tylko nie miały żadnych praw ani ekonomicznego wsparcia, ale też jako „bękarty” przez całe życie skazane były na noszenie piętna grzechu swoich ojców. Społeczeństwa stosowały wobec kobiet i mężczyzn podwójne standardy tak samo na muzułmańskim Wschodzie, jak i na chrześcijańskim Zachodzie. Oba systemy patriarchalne rozwinęły się, by zaspokajać zachcianki mężczyzn i uwieczniać ich przywileje. Jednak instytucje społeczne oraz etos Wschodu i Zachodu, które rozwinęły się w celu utwierdzani* męskich prerogatyw, były i nadal są odmienne. Zachód przyjął ideologię monoga-mii, nie dostrzegając ponurego życia dużej grupy kobiet i ich nieślubnych dzieri. W Oriencie, kosztem legitymizacji małżeństw poligamicznych i instytucjonalizacji podwójnych standardów, kobiety i ich dzieci otrzymywały przynajmniej jakiś stopień ochrony i uznanie społeczne. Choć Zachód okazywał niewielkie zainteresowanie wschodnimi wyobrażeniami na temat świata europejskiego, liczne dzio-. więtnastowieczne dokumenty wskazują na to, że pisarze ze Wschodu świado*i|

¹¹ Dziewiętnastowieczna literatura europejska tworzona przez kobiety obfituje w przykłady fcs-stracji kobiet z powodu ograniczania ich zajęć do zajęć domowych (Poovey 1989). Te, które chcaM żyć inaczej, traktowane były jak nienormalne i często cierpiały z powodu ciężkiej depresji, jak tgfl w przypadku Charlotte Bronte i Florence Nightingale.