skanuj0020 (135)

246 Homa Hoodfar

tak że wiele kobiet, niezależnie od nastawienia, religijnego bądź świeckiego, zaangażowało się w działania o charakterze politycznym, by poprawić swój los. Jednak strategie przyjęte przez kobiety o nastawieniu proreligijnym i proislamskim znacznie się różnią od tych przyjętych przez grupy świeckie.

Wpływ przymusu noszenia zasłony był różnorodny. Nie ma wątpliwości co do tego, że wiele wykształconych kobiet z klasy średniej, które były bądź mogły być aktywne na rynku pracy, albo opuściło swoje miejsca pracy dobrowolnie (a znaczna ich część opuściła także kraj), albo zostało z nich wyeliminowanych wskutek polityki reżymu. Nie zostały jednak zastąpione przez mężczyzn, a przez kobiety z innych grup społecznych. Statystyki dotyczące rynku pracy, wbrew ogólnym oczekiwaniom naukowców, wskazują na to, że w sferze publicznej i ogólnie w państwie islamskim zatrudnienie kobiet w urzędach w latach osiemdziesiątych rosło, nawet podczas kryzysu ekonomicznego i ogólnego wzrostu bezrobocia (Moghadam 1988, 1993). Także rosła liczba kobiet na wszystkich szczeblach edukacji, od nauki czytania i pisania dla dorosłych po studia uniwersyteckie (Mehran 1990,1991).

Niezależnie od tego, czy kobiety wierzyły i postępowały zgodnie z ideologią zasłaniania się, czy też nie, pozostały aktywne na arenie politycznej, działając wewnątrz państwa lub poza jego ramami w celu poprawy swojej społeczno-ekonomicznej sytuacji. Irańskie kobiety zaledwie w ciągu półtorej dekady wiele osiągnęły w zakresie zmiany i redeflniowania państwowej wizji praw kobiet w „islamie”. Na przykład obecne prawo chroniące rodzinę, popierane przez muzułmańskie aktywistki i podpisane przez ajatollaha Chomeiniego w 1987 r., przyznaje żonie prawo do połowy majątku zgromadzonego podczas trwania małżeństwa, daje więc kobietom lepszą ochronę niż kodeks rodzinny szacha wprowadzony w 1969 r.²⁵ (Tabari, Yeganeh 1982, Mir-Hosseini 1992). Ostatnio irański parlament uchwalił prawo przyznające kobietom płacę za pracę domową i zmusił mężów do zapłaty całej sumy w razie rozwodu²⁶.

Sytuacja irańskich kobiet, podobnie zresztą jak kobiet w większości społeczeństw, daleka jest od ideału czy choćby stanu, który można by określić jako godziwy, jednak brak zainteresowania i uznania dla osiągnięć muzułmańskich aktywistek ze strony części naukowców i feministek z Europy i Ameryki Północnej godny jest zastanowienia. W momencie gdy „ekscesy” islamskich reżymów w stosunku do kobiet znajdują miejsce na pierwszych stronach gazet, a sytuacja muzułmanek i religijne odrodzenie w świecie islamu wciąż są przedmiotem dużego zainteresowania, lekceważenie to wskazuje na trwałość orientalistycznego i kolonialnego stosunku wobec muzułmańskich kultur (Said 1991,1993). Kiedy tylko jakieś zdarzenie potwierdza zachodnie stereotypy na temat muzułmanek, badacze

²⁵    Krótko po sukcesie rewolucji ajatollah Chomeini odwołał kodeks rodzinny szacha, gdyż uznano, że nie jest islamski.

²⁶    Zob. Iran Panel Backs Divoree Payments, „New York Times”, nr 14, grudzień 1992.