skanuj0002 (381)

228 Homa Hoodfar

chodnie). Wiele kosztowało mnie wykazywanie, jak wiele jest zachodnich uprzedzeń wobec kultur niezachodnich. W badaniach z zakresu nauk społecznych na przykład często porównuje się rzeczy nieporównywalne. Sytuacja biednych, niepiśmiennych chłopek z Południa jest otwarcie lub w ukryty sposób porównywana z doświadczeniami wykształconych kobiet z wyższej klasy średniej społeczeństw zachodnich (Lazreg 1988, s. 81-107). Wielu badaczy, nie umieszczając społeczeństw niezachodnich w odpowiednim kontekście, po prostu zakłada, że to, co jest dobre dla zachodnich kobiet z klasy średniej, powinno być dobre dla wszystkich innych kobiet (Mabro 1991, Kabbani 1986, Alloula 1986). Frustrujące jest to, że w większości przypadków, choć moi rozmówcy słuchają mnie, to mnie nie słyszą i na końcu rozmowy powtarzają wcześniejsze poglądy, jak gdyby nasza dyskusja nie miała znaczenia. W ostatnich latach traktują mnie jak apologetkę islamu, co tłumi mój głos w nowy sposób i często uniemożliwia dyskusję.

Zakładałam, że moje doświadczenia były wyjątkowe i wynikały z poruszania się w środowisku, które ma słaby kontakt z muzułmańskimi społeczeństwami i kulturami i niewiele wie na ten temat. Jednak podczas moich ostatnich badań nad integracją muzułmańskich kobiet w instytucjach edukacyjnych i na rynku pracy w Kanadzie nawiązałam kontakt z wieloma młodymi muzułmankami i zorientowałam się, że opisane wyżej reakcje grupy dominującej są znacznie powszechniejsze, niż sądziłam. Co więcej, muzułmańskie społeczności, a szczególnie kobiety noszące zasłonę, ponoszą psychologiczne i społeczno-ekonomiczne konsekwencje takich poglądów. Sytuacja ta spowodowała znaczny wzrost poziomu gniewu i frustracji wśród muzułmanów w Kanadzie. Jest to odpowiedź na celowy, wymierzony w nich rasizm oraz niechęć, pomimo wielu przykładów odrzucenia starego, kolonialnego wizerunku pasywnej muzułmanki. Założenie, zasłona jest tożsama z niewiedzą i opresją,, powoduje, że młode muzułmanki muszą włożyć wiele energii w pokazanie, że są myślącymi, racjonalnymi, oczytanymi studentkami i jednostkami, zarówno w salach wykładowych, jak i poza nimi.

W tekście tym przedstawiam wyniki badań przeprowadzonych z młodymi muzułmankami w Kanadzie oraz własne doświadczenia - nienoszącej chusty muzułmanki irańskiego pochodzenia. Odwołuję się też do źródeł historycznych. Dowodzę, że zasłona, która od XIX w. na Zachodzie symbolizowała niższość kultur muzułmańskich, pozostaje znaczącym symbolem dla społeczeństw zarówno zachodnich, jak i muzułmańskich. Podczas gdy dla Zachodu jej rola była niezmienna, w kulturach muzułmańskich funkcje i znaczenie społeczne zasłony bardzo się zmieniały, zwłaszcza w warunkach gwałtownych przemian społecznych. Noszenie zasłony to życiowe doświadczenie pełne sprzeczności i wieloznaczności. Bez wątpienia instytucja ta służyła patriarchatowi, była środkiem regulowania i kontrolowania życia kobiet, jednak same kobiety używały jej, by wyzwolić się z oko-wów patriarchatu. Muzułmanki, podobnie jak wszystkie inne kobiety, są aktorami społecznymi (social actors) używającymi, reformującymi i zmieniającymi istnie-