skanuj0014 (180)

240 Homa Hoodfar

stach i mających skromne środki utrzymania często robiła zakupy oraz utrzymywała kontakty w ramach sąsiedztwa i społeczności, które przy braku jakiegokolwiek ekonomicznego czy socjalnego wsparcia ze strony państwa stanowiły niezbędną pomoc w trudnych chwilach. Wiele młodych, niezamężnych kobiet, w tym również niektóre z moich ciotek, chodziło do produkujących dywany manufaktur. Pod wieloma względami była to aktywność odpowiadająca uczęszczaniu do szkół. Praca w manufakturach uprawomocniała i umożliwiała młodym kobietom poruszanie się po mieście oraz nawiązywanie kontaktów z kobietami spoza kręgu rodzinnego i najbliższych sąsiadów. Nauka tkania dywanów w tradycyjnej kulturze miejskiej była jednak czymś diametralnie odmiennym od szydełkowania i haftowania, którymi zajmowały się wiktoriańskie damy. Tkanie dywanów było umiejętnością potrzebną na rynku i pozwalało kobietom na uzyskanie co prawda małego, ale własnego i potrzebnego im dochodu.

Wprowadzenie prawa zakazującego noszenia zasłony zbiegło się z gwałtownymi zmianami społecznymi spowodowanymi zamieszaniem w państwowej gospodarce. Tysiące mężczyzn, zwłaszcza tych niedysponujących większymi funduszami, migrowało do Teheranu i innych dużych miast w poszukiwaniu pracy. Wśród ludzi ubogich rodzina nuklearna przeważała jako forma gospodarstwa domowego, więc mężczyźni często zostawiali rodziny pod opieką żon lub matek. Ci, którzy nie wyjechali, musieli spędzać w pracy więcej czasu, nieraz z dala od domu, więcej obowiązków domowych zostawiali więc żonom. Moja babcia, matka siedmiorga dzieci, mieszkała w Hamedan, starożytnym mieście w środkowej części Iranu. W czasie przymusowego odrzucania zasłony jej mąż, którego skromne zarobki nie wystarczały na pokrycie codziennych wydatków rodziny, wyjechał do Teheranu w nadziei na znalezienie lepszej pracy. Babcia musiała sama udźwignąć odpowiedzialność za publiczne i prywatne sprawy gospodarstwa domowego. Twierdziła, że jej sytuacja nie była wyjątkowa, taka była codzienność wielu kobiet - co bez wątpienia przyczyniło się do nawiązania bliższych kontaktów pomiędzy kobietami, które wspólnie załatwiały różne sprawy i dużo czasu spędzały w swoim towarzystwie.

Kobiety nie wychodziły na zewnątrz bez nakrycia głowy, więc prawo zakazujące noszenia zasłony i jego surowe egzekwowanie zmusiło je do pozostania w domu i proszenia mężczyzn z rodziny oraz mężów i synów przyjaciółek o wykonywanie zadań w sferze publicznej, którymi zwykle zajmowały się same. Babcia gorzko wspominała dzień, kiedy policjant gonił ją, by zmusić do zdjęcia chusty, którą, idąc na kompromis, założyła zamiast czadora¹⁶. Gdy policjant kazał jej się zatrzymać, zaczęła uciekać. Gonił ją, a gdy była już przy bramie swojego domu, ściągnął chustę. Pomyślała wtedy, że policjant specjalnie pozwolił jej naprzyzwo-

¹⁶ 01ive Suratgar, która podróżowała w tym czasie po Iranie, również opisuje przypadki, gdy policjanci niszczyli nakrycia głowy noszone przez kobiety (Suratgar 1951).