Zdjęcie0558

155

'^s,ęprcywilefe eks Etyki I&jj tych norm ognie

odgr.j ransparentmgjf® miejscami ograć icznejaoie^

" liidw

M

SB

■

Normy moralne

tego, co się szanuje i preferuje, drugie zaś wiodą do rekonstrukcji uzasadnienia celu określonej normy, a więc stwierdzenia jakiegoś poszukiwanego postępowania czy wspieranego przez grupę prawidła.

Podobne znaczenie mają normy sprawcze, które zalecają określony sposób działania człowieka zwróconego w stronę rozwoju jednostki i jej środowiska społecznego. Dotyczą one zwłaszcza tworzenia zasad, postulatów, dyrektyw czy żądań wspomagających lub utrudniających postęp osobowości człowieka, warunków rozwoju grupy, którą reprezentuje, budowania kultury współistnienia, postępu cywilizacyjnego osiąganego godziwymi środkami, itp. Do tej kategorii reguł aktywujących moralnie możemy zaliczyć normy powinności, albowiem dotyczą obowiązków spoczywających na osobach dążących do godziwego życia, uczciwości, sprawiedliwości, empatii, dotrzymywania obietnic, a nawet poświęcenia dla bliźniego, czyli tego wszystkiego, co nakazuje nam rozum i sumienie. Obowiązek moralny staje się normą wówczas, gdy nabiera charakteru świadomego i dobrowolnego wyboru osoby działającej. Normy powinności zakładają zatem świadomą i dobrowolną afirmację jakiejś zasady, podczas gdy np. normy prawne (także zakorzenione w obowiązku) mogą być egzekwowane nawet wtedy, kiedy sprawca nie jest świadomy istnienia danej normy prawnej albo jej nie akceptuje.

Szczególną rolę pełnią normy elementarne, które tworzy mocno zróżnicowana warstwa nakazów i zakazów moralnych o charakterze ogólnoludzkim i powszechnymi występujących w różnych systemach etycznych. Do norm elementarnych zalicza się reguły: a) stojące na straży istotnych więzi społecznych; b) określające sposób postępowania; c) uściślające stosunek człowieka do przyrody; d) zalecające kształtowanie stałych predyspozycji moralnych. Normy stojące na straży istotnych więzi społecznych obejmują te nakazy i zakazy, bez których społeczeństwo jako całość nie mogłoby istnieć (np. nakaz poszanowania życia człowieka). Normy określające sposób postępowania przejawiają się w stałych, typowych i ciągle powtarzających się sytuacjach oraz podstawowych relacjach, stosunkach, więziach międzyludzkich (np. obowiązek ochrony, opieki nad potomstwem, czy dochowania wierności przyjacielowi, państwu, itp.). Reguły, które określają stosunek człowieka do przyrody, obejmują te nakazy i zakazy, które podkreślają, ukazują lub definicją nasze relacje wobec natury i potwierdzają solidarność ludzi w sytuacjach kataklizmów czy klęsk żywiołowych. W poczet tych postulatów wchodzi obowiązek udzielania pomocy ludziom w potrzebie, ratowania życia, czy też powinność opieki nad chorymi i osobami znajdującymi się w opresji wskutek tragicznych i niespodziewanych zrządzeń losu. Normy zalecające kształtowanie stałych predyspozycji moralnych obejmują żądania przyjmowania na siebie obowiązków potwierdzających naszą zdolność do uszlachetniania swojego postępowania i prezentowania postaw uchodzących wszędzie za cenne i godne zalecenia. Tak więc w tej grupie norm formułuje się zalecenia wpływające na wytrwałość, cierpliwość, dobroczynność, ofiarność, miłosierdzie i współczucie. Celem kształtowania norm tzw. dobrego serca jest zatem empatia czyli ludzka zdolność do