skanuj0068 (2)

spełnia podstawowych funkcji opiekuńczo-wychowawczych. Te zadania stają się wówczas moralnym obowiązkiem pedagoga szkolnego i nauczyciela-wychowawcy klasy, do której takie dziecko uczęszcza.

Nauczyciel obejmujący wychowawstwo w klasie poznaje swoich uczniów nie tylko z imienia i nazwiska. Poznaje również środowiska rodzinne, z których dzieci się wywodzą. Informacje uzyskane z obserwacji i wywiadów często bywają w tym zakresie niepełne. Każdy nauczyciel sam wybiera metody rozpoznania sytuacji rodzinnych i środowisk wychowawczych swoich uczniów. Praktyka wykazuje, że stosowanie w tym celu testu rysunku rodziny przez nauczycieli wychowawców dostarcza im - szczególnie w klasach młodszych - nadspodziewanie bogatego materiału informacyjnego.

Trafna interpretacja rysunku nasuwa także kierunki koniecznych działań terapeutycznych. Jeżeli konflikty występujące w rodzinie są jawne i badany uświadamia sobie ich przyczynę (np. rywalizacja z bratem), wtedy proste środki pedagogiczne, jak np. porada udzielona rodzicom, mogą być wystarczające. Natomiast gdy przyczyny problemu są niemożliwe do usunięcia, np. rozwód czy alkoholizm rodziców, wówczas oddziaływania pedagogiczne są znacznie bardziej złożone. Mają ostatecznie doprowadzić do złagodzenia wewnętrznych konfliktów i napięć występujących u samego dziecka. Jednak w tych przypadkach możliwości skutecznej pomocy w ramach samych tylko zajęć lekcyjnych czy nawet pozalekcyjnych mogą okazać się niewystarczające. Duże pole do popisu ma tutaj zwłaszcza pedagog szkolny. W zależności od zakresu specjalistycznego przygotowania zawodowego, własnej pomysłowości i preferencji pedagog może zastosować różne formy pomocy dziecku, czy to w toku spotkań indywidualnych z dzieckiem, czy też z kilkorgiem dzieci równocześnie. Pedagog podejmujący się pracy terapeutycznej w szkole nie musi być zdany wyłącznie na własną intuicję i pomysłowość. Może skorzystać z doświadczeń psychologów grupy terapeutycznej, opisanych w literaturze przedmiotu (np. Strzemieczny, 1988; Grzesiuk, 1987), a także na bieżąco może konsultować napotykane trudności, czy to przez udział w grupach wsparcia, czy w tzw. superwizjach, czy wreszcie przez indywidualne kontakty z psychologami poradni wychowawczo-zawodowych.

Stosowane przez szkołę formy pracy z dziećmi, u których nauczyciel zauważył występowanie deficytów rozwojowych, mogą okazać się niewystarczające. Wtedy należy wystosować wniosek o przebadanie dziecka w rejonowej poradni wycho-wawczo-zawodowej. W przypadku, gdy nieprawidłowości stwierdzone u dziecka w wyniku badania nie są zbyt skomplikowane, opinia wystosowana do szkoły z poradni, zawierająca diagnozę wraz z uzasadnieniem i wskazówkami dotyczącymi dalszej pracy z dzieckiem w warunkach szkolnych może być dostateczną pomocą. Jeśli jednak zaburzenia występujące u ucznia okażą się bardziej złożone, dziecko zostaje zakwalifikowane do odpowiedniej formy specjalistycznej pomocy w poradni, w której było badane, albo do innej placówki opiekuńczo-wychowawczej lub leczniczej.

Współpraca nauczycieli z rodzicami i z pracownikami specjalistycznych placówek jest konieczna dla prawidłowego funkcjonowania uczniów. Aby nauczyciel mógł skutecznie łączyć wszystkie elementy pracy pedagogicznej, musi dbać o ciągły rozwój własnej osobowości, w tym również o nieustanne podwyższanie swoich kwalifikacji popartych praktycznymi umiejętnościami zawodowymi. Pomocą w osiąganiu takich rezultatów jest rozpowszechnianie szkoleń dla nauczycieli prowadzonych nie w formie referatów, jak to często bywa, lecz takich, które autentycznie aktywizują wszystkich uczestników, by dostarczyły im praktycznych umiejętności, udoskonalających codzienną pracę.

Niniejsza broszura również ma służyć nauczycielom w usprawnianiu ich codziennej pracy z dziećmi wywodzącymi się z różnorodnych środowisk. Treści tu przedstawione opierają się na wybranych pozycjach literatury przedmiotu (wyszczególnionych w wykazie bibliografii) oraz na własnych doświadczeniach zawodowych autorki.

Bibliografia

♦    Adamski F. (1988). Znaczenie wychowania w rodzinie dla rozwoju osobowego dziecka. W: F. Adamski (red.). Miłość, małżeństwo, rodzina. Kraków: Wyd. AM.

♦    Borzym I. (1983). Warunki wychowania w rodzinach uczniów różniących się poziomem zdolności i postępów w nauce. W: Materiały do nauczania psychologii. Seria II, 1.10. Warszawa: PWN.

♦    Braun-Galkowska M. (1985). Test rysunku rodziny. Lublin: RW KUL.

♦    Braun-Galkowska M. (1987). Psychologia domowa. Olsztyn: WWD.

♦    Cofer Ch. W., Appley M. H. (1972). Motywacja: teoria i badania. Warszawa: PWN.

♦    Grzesiuk L. (1987). Spotkania, które leczą. Doświadczenia z psychoterapii młodzieży. Warszawa: NK.

♦    Guz S. (1987). Rozwój i kształtowanie osobowości dzieci w okresie wczes-noszkolnym. Warszawa: WSiP.

♦    Hennelowa J. (1988). Role wychowawcze rodziców. W: F. Adamski (red.). Miłość, małżeństwo, rodzina. Kraków: Wyd. AM.

♦    Homowski B. (1982). Badania nad rozwojem psychicznym dzieci i młodzieży na podstawie rysunku postaci ludzkiej, wyd. 2. Wrocław: Wyd. im. Ossolińskich.

♦    Hurlock E. B. (1985). Rozwój dziecka. Warszawa: PWN.

♦    Madsen E. B. (1980). Współczesne teorie motywacji. Warszawa: PWN.

♦    Maslow A. H. (1986). W stronę psychologii istnienia. Warszawa: IW Pax.

♦    Misiewicz H. (1986). Rola rodziny w kształtowaniu postaw. Warszawa: IW ZZ.

25