Zdjęcie1524 (2)

twierdzenie to będzie w każdym wypadku jednostkowym uzasadniono czy nlo, ii ich wyposażenie psychologiczne, o ile różni się od męskiego, polega na mniejszym zróżnicowaniu, na większym podobieństwie między członkiniami tej płci, na ściślejszym trzymaniu się społecznej przeciętności. Czy na ostatecznych szczytach kultury współczesnej, której fakty Jeszcze nie dostarczyły danych dla uformowania takiego poglgdu. zajdzie zmiana w stosunkach między kobieta a mężczyzną, zmiana, która może prowadzić do całkowitego odwrócenia powyższego stosunku, nie podejmuję się roztrząsać, gdyż interesują nas tutaj obszerne uogólnienia historycznie ukształtowanych przeciętnych. Stosunki i słabość pozycji społecznej, na którą kobieta była skazana przez większą część historii, wyjaśniają jej przywiązanie do zwyczajów, do ogólnie przyjętych i uznanych form życia, do wszystkiego, co „właściwe”. Osoba słaba unika indywidualizacji; unika zależności od jaźni z jej odpowiedzialnością i koniecznością bronienia się bez wsparcia. Znajduje ochronę tylko w typowych formach życiowych, które powstrzymują silnych od wykorzystywania nadzwyczajnej siły. Ale opierając się na trwałym podłożu, na zwyczaju, na tym, co ogólnie przyjęte, kobieta dąży niecierpliwie ku względnej indywidualizacji i osobistemu rozgłosowi w dziedzinie, jaka jej pozostała.

> Moda dostarcza takiego połączenia w najszczęśliwszy sposób, ponieważ dostrzega się tu z jednej strony dziedzinę ogólnego naśladownictwa, gdzie jednostka pławi się w najszerszym nurcie społecznym, zwolniona od odpowiedzialności za swe gusta i poczynania, a z drugiej strony mamy do czynienia z pewną osobistą odrębnością i rozgłosem. Jednostkowym podkreślaniem osobowości. Wydaje się, że dla każdej klasy istot ludzkich, być może dla każdej jednostki, istnieje określona ilościowa relacja między tendencją ku indywidualizacji a pragnieniem zlania się z grupą: kiedy bowiem uniemożliwione zostaje zaspokojenie jednej tendencji w pewnej dziedzinie tycia, szuka się drugiej, w które! możliwa jest re-

alizacja wymaganej miarki. Wydaje się więc, Łe moda to zawór, którym uchodzi pragnienie kobiety, by być w pewnej mierze głośną i niepowtarzalną, w warunkach niemożliwości zdobycia takiej satysfakcji w innych dziedzinach. /

W XIV i XV w. Niemcy odznaczali się niezwykle silnym rozwojem osobowości. Zrobiono wielkie wyłomy w kolektywistycznych normach średniowiecza uwalniając jednostkę. Kobieta jednak nie brała udziału w tym indywidualistycznym ruchu: jeszcze jej nie przyznano swobody osobistego działania i tamona-prawy. Szukała ulgi przejmując najbardziej skrajne i ekstrawaganckie style ubiorów. Z drugiej strony we Włoszech w tym samym czasie przyznano kobietom pełne prawo rozwijania osobowości. Kobiety odrodzenia miały możliwość zdobycia ogłady, podejmowania przedsięwzięć społecznych 1 wykazywania osobistej odrębności w stopniu wyższym, niż to miało miejsce w wielu stuleciach późniejszych. Zwłaszcza w klasach wyższych wykształcenie i swoboda działania były niemal identyczne dla obu płci. Nic przeto dziwnego, że z tego okresu nie zachowały się do naszych czasów żadne ekstrawaganckie stroje kobiece. Nie było potrzeby wykazywania się osobowością na tym polu, bo ta sama tendencja znajdowała pole do popisu gdzie indziej. /Ale na ogół, jak wykazuje historia, kobieta zarówno w życiu wewnętrznym, jak i zewnętrznym odznaczała się względnie wysokim stopniem jednolitości, „zglajszachtowmnia” i podobieństwa, co sprawiało, iż potrzebowała żywszej działalności przynajmniej w sferze mody, która nie jest niczym innym, jak samą zmianą, jeżeli chciała okazać się atrakcyjniejsza w oczach świata i swoich włas-nychy Podobnie jak w wypadku kolektywizmu i indywidualizmu, pomiędzy jednolitością i zmianą treści życia Istnieje określona proporcja potrzeb, która przerzucana jest z dziedziny do dziedziny, i pragnie zrównoważyć odmowę w jednej za pomocą zgody, choćby nie wiadomo jak zdobytej, w innej. Ogólnie można powiedzieć, te kobieta jest stworzeniem wierniejszym od mężczyzny. Wierność, wyrażająca jedno-