IMAG0768 (5)

XXXVI

„Pan chce zmechanizować wychowanie”^2&. Mechanizacja -wy-wychowania niewątpliwie zagrażała pedagogice jednego i drugiego. Na szczęście wiele czynników przeciwdziałało temu, co było błędem w ich doktrynach. U Pestalozziego były to: gorące serce i zapał -reformatorski; u Herberta^ jego neohumanizm i dar obserwacji; u obydwa wielka Ttalent pedagogiczny.

piykiL ^,a

•Swoją fflozofię - praktyczną wyłoił Herbart w książce ;z 1808 r. pod tym tytułem ²⁹. Wcześniej jednak, bo już w 1804 r., ukazała Się jako dodatek dę drugiego wydania Abecadła poglą--dowości rozprawa ^p|,: -Q estetycznym obrazie świętą, będącym główną sprawą wychowania*°.

W tej rozprawię -^eufeart szczególnie jasno wyłożył swoje poglądy z zakresu etyki, a poza tym w zastosowaniu do wychowania. Dlatego zacznę j&3vp.j,e wywody o etycę Herbarta od tej pracy, ą później; dopiero przejdę do Filozofii praktycznej. Fste -tyćzny obraz świata fpt izresztą jak gdyby pierwszym szkicem ■całego jego systemu pedagogicznego i już z tego względu godny uwagi.

Poglądy Herbarta z zakresu etyki rozwijały się z początku pod wpływem Kanta, później w opozycji do niego. Punkt wyjścia był kantowski. Uzasadnienie metafizyki moralności (1785) .Kanta, które Herbart czytał jeszdke za uczniowskich czasów, tak się zaczyna: „Nie można w ogóle pomyśleć, aby coś na świecie, ba! nawet poza światem, mogło być uznane bez zastrzeżeń za -dobro poza samą tylko dobrą wolą”. I herbartowski Estetyczny obraz świata zaczyna się od tego pojęcia. „Dobra wola, tczyli .stałe postanowienie, aby uważać, że się jako jednostka wykonuje powszechnie obowiązujące prawo — oto pierwsze poję-

²⁸    Feliks rKije.r s k i, J. H. Pestalozzi, Warszawa 1927, t. II, s. 158. Nasza Księgarnia.

²⁹    Allgemeine praetische Philosophie, Gottingen 1808. J. F. Danckwerts. ³® Uber die astetische Darstellung der Welt ais das Hauptgesęhaft der

Ęrziehung.