Img00274

278

przechodzi w stan stały, przy czym reakcja ma charakter nieodwracalny. W procesie utwardzania nie wydzielają się produkty uboczne, co pozwala na uzyskanie jednorodnego tworzywa bez wtrącin gazowych. Przebieg reakcji utwardzania zależy od rodzaju i ilości utwardzacza oraz czasu jej trwania i może być przeprowadzony w temperaturze otoczenia lub w temperaturze podwyższonej.

Zaletą żywic lanych jest możliwość odlewania stosunkowo dużych i grubościen-nych korpusów przy użyciu lekkich form, dzięki czemu wiąże się izolacyjne funkcje tworzywa z funkcjami konstrukcyjnymi.

Do żywic lanych najczęściej stosowanych w elektrotechnice należą żywice epoksydowe, poliestrowe i poliuretanowe. Żywice epoksydowe znane w Polsce pod nazwą Epidianu (w Szwajcarii pod nazwą Aralditu) mają lepsze własności dielektryczne i większą odporność na czynniki zewnętrzne, ale są droższe od żywic poliestrowych i poliuretanowych.

4.153.    Żywice epoksydowe w postaci wyjściowej są gęstopłynnymi cieczami lub łatwo topliwymi ciałami stałymi. Bezpośrednio przed przerobem dodaje się utwardzaczy, tj. związków chemicznych, które reagując z żywicami dają tworzywo twarde, nierozpuszczalne i nietopliwe. Podwyższenie temperatury skraca czas utwardzania i na ogół polepsza własności produktu. Własności tworzywa można zmieniać w dosyć szerokich granicach przez dobór jakości i ilości utwardzacza oraz dodawanie tzw. modyfikatorów. Są to wypełniacze mineralne (np. mączka kwarcowa, porcelanowa, A1₂0₃ itp.) polepszające własności mechaniczne, zmniejszające skur-czliwość oraz zmniejszające koszt materiału.

Żywice epoksydowe wyróżniają się doskonałymi własnościami elektrycznymi (E_p = 20...50 kV/mm, e_w = 3,8), mechanicznymi, małą skurczliwością (ok. 0,5%) oraz dużą odpornością na wpływy atmosferyczne.

Obok powszechnych zastosowań epoksydowych żywic lanych do elementów wnętrzowych coraz częściej stosuje się żywice epoksydowe cykloalifatyczne (o zwiększonej odporności na prądy pełzające i łuk elektryczny) do elementów napowietrznych.

4.154.    Materiałem wyjściowym żywicy poliestrowej nienasyconej jest składnik główny w postaci płynnej masy o dużej lepkości oraz składnik dodatkowy (np. styren), dodawany bezpośrednio przed przerobem w ilości 20...40%, w zależności od przeznaczenia tworzywa. Niewielkie dodatki katalizatora i przyspieszacza wywierają decydujący wpływ na przebieg procesu utwardzania i własności wyrobu. Utwardzanie odbywa się w temperaturze 80...100°C przez kilka godzin.

4.155.    Utwardzane żywice są coraz częściej stosowane jako wielofunkcyjne tworzywa: jako syciwa, materiały izolacyjno-konstrukcyjne, szczeliwa i kleje.

Przez impregnację uzwojeń silników, transformatorów, przekładników, cewek przyrządów i aparatów żywicą utwardzoną zapewnić można całkowite wypełnienie wolnych przestrzeni między przewodami oraz ich silne związanie mechaniczne, dzięki cze-