IMGP2257

Makrofagi wędrujące wydzielają bardzo dużo różnych ciał czynnych, regulatorowych. Regulują one biosyntezę przeciwciał, biorą udział w regulacjach przeciwbakteryjnych, przeciwwirusowych, przeciwgrzybiczych, przeciwpasożyt-niczych. Wśród nich najważniejsza jest interleukina pierwsza (IL-1).

Makrofagi osiadłe mają ogromne możliwości do przekształceń morfologicznych i potrafią plastycznie zmieniać swoją strukturę w zależności od rodzaju tkanki docelowej. Mogą również wielokrotnie się dzielić, tworząc „olbrzymie” wieloją-drzaste komórki zdolne do fagocytozy i produkcji regulatorowych monokin. Podobnie jak makrofagi wędrujące, odgrywają dużą rolę w tworzeniu ziarniny podczas gojenia ran, regulując czynności i rozplem fibroblastów i angiogenezę.

Limfocyty są bardzo liczną populacją różnorodnych komórek mających na błonach komórkowych odpowiednie receptory służące między innymi do rozpoznawania się między sobą oraz do rozpoznawania antygenów bezpośrednio lub pośrednio. Wspólną ich cechą jest zdolność tzw. transformacji blastycznej, czyli procesu, w którym dojrzała krwinka (limfocyt zerowy) zyskuje cechy komórki młodej (blastycznej), zdolnej do podziałów i przekształceń w kierunku zaprogramowanym przez czynniki aktywujące. W ten sposób z limfocytu B-₀ powstaje klon plazmocytów wytwarzających przeciwciało(a). A z limfocytu To powstają, klon(-y) komórek Tc i cytotoksycznych, natomiast limfocyty Th (Thl i Th2), Ts, Tcs mogą, w zależności od potrzeb, zwiększać swoją liczebność we krwi i w układzie limfoidalnym.

Ogólnie limfocyty są odpowiedzialne za swoistą odporność komórkową i humoralną, syntezę i wydzielanie różnych cytokin (limfokiny), które mogą pobudzać lub hamować układ odpornościowy, modulować czynności innych narządów współdziałających z tym układem.

Szczegółowa rola i zadania, jakie przypisuje się poszczególnym rodzajom limfocytów jest następująca: limfocyty B-o mogą rozpoznawać antygeny (tzw. antygen T - niezależny) i rozpoczynać produkcję przeciwciał. Ich komórki potomne, czyli plazmocyty, produkują różnego rodzaju przeciwciała. Limfocyty Tc jako klony komórek efektorowych są zdolne do swoistego rozpoznawania i unieszkodliwiania komórek docelowych (np. bakterii). Komórki limfoidalne K są predysponowane do zabijania komórek docelowych, z udziałem przeciwciał. Natomiast komórki NK są zdolne do spontanicznego unicestwienia komórek nowotworowych lub zakażonych przez wirusy. Komórki dendrytyczne prezentują antygen limfocytom Th, a te z kolei limfocytom B i T (antygen T — zależny). Zadania grupy limfocytów Th (Thl i Th2), Ts i Tcs są następujące. Limfocyty ThO czyli komórki wspomagające (helper), wspomagają odpowiedź immunologiczną poprzez wydzielanie odpowiednich limfokin. Po aktywacji antygenem z komórek dziewiczych ThO które wydzielają IL-1,4 i IFN- y powstają w procesie różnicowania dwie linie Thl i Th2, o odmiennym profilu oddziaływania i zadaniach. I tak Thl działając poprzez swoje regulacyjne wydzieliny (IL-2,3, GM-CSF, TNF-P) aktywują makrofagi i są ogólnie odpowiedzialne za odporność komórkową. Natomiast Th2 również poprzez swoje limfokiny (IL-3,4,5,6-10 oraz GM-CSF) aktywują limfocyty B-₀, a zatem są odpowiedzialne za wzmożenie odporności swoistej humoralnej.

Limfocyty supresorowe (Ts) hamują swoimi limfokinami odpowiedź immunologiczną, a limfocyty kontrsupresorowe (Tcs) chronią limfocyty wspomagające (Th) przed supresją ze strony limfocytów cytotoksycznych (Ts).

4.2.3.2.

Regulacja leukopoezy

Leukopoeza, w odróżnieniu od erytropoezy, nie ma głównego regulatora, jakim dla układu erytroidalnego jest erytropoetyna. Leukopoezę pobudzają lub hamują czynniki regulacyjne cytfiMny. Są one syntetyzowane w bliskości i wewnątrz narządów wytwarzających krwinki białe, a więc działają miejscowo, najczęściej para- lub autokrynnie. W regulacji leukopoezy występuje swego rodzaju hierarchia oddziaływania leukopoetycznych czynników regulacyjnych na proliferację i różnicowanie komórek będących na różnych szczeblach rozwoju: komórki pnia, prekursorowe, progenitorowe i dojrzałe (ryc. 4.20). Oznacza to, że za dalsze podziały i zróżnicowanie komórek na różnych szczeblach rozwoju oddziałuje coraz to inny zestaw czynników pobudzających. Macierzyste komórki pnia są zdolne do samoodtwarzania się, wielokierunkowego różnicowania i odpowiadania na zapotrzebowanie pod wpływem miejscowych cytokin. Dotychczas ustalono, że na komórki pnia (stem cells) oddziałują tylko dwa czynniki; SCF (stem cells factor) iIL-1 (interleukina pierwsza). Pod ich wpływem powstają dwie główne grupy komórek prekursorowych czyli CFU-s i CFU-L. Komórki CFU-s są multi-potencjalnymi komórkami dającymi początek potomnym komórkom (progenito-ry) dla linii monopoezy (CFU-Mon), oraz trzem liniom granulopoezy (CFU-G, CFU-Eo i CFU-B) oraz omówionej wcześniej erytropoezy. Natomiast CFU-L daje początek limfocytom B-o i T-o („zerowym”). Przekształcenia te są odpowiedzią komórek prekursorowych na wiele czynników, z których najliczniejszymi są interleukiny od IL-1 - 11 oraz GM-CSF, G-CSF i M-CSF. Działają one pobudzająco na ich rozplem i różnicowanie, co prowadzi ostatecznie do wytwarzania dojrzałych krwinek białych, oczekujących na wejście do krwiobiegu.

Ewenementem w regulacji leukopoezy jest również fakt, że dojrzałe krwinki białe są deponowane przez barierę szpik-krew i przed podjęciem swej czynności muszą być aktywizowane. Za tę aktywizację odpowiedzialne są określone cytokiny, które niejednokrotnie kierują dojrzałe krwinki białe na drogę wtórnego rozplemu i różnicowania (transformacja blastyczna). Jest wszechobecna jedynie w regulacji leukopoezy, a w szczególności w limfopoezie poza-szpikowej i jest ściśle powiązana z układem immunologicznym, o czym będzie mowa w następnym rozdziale.

Hamowanie leukopoezy dokonuje się również przez wydzielanie mniejszych lub większych ilości cytokin w układzie limfoidalnym. Do ciał czynnych hamujących wytwarzanie krwinek białych, zwanych dawniej inhibitorem(-ami) granulo- czy limfopoezy, zalicza się TGF-fl, TNF-ct i interferon. Nie wiadomo aktualnie, na jakich szczeblach rozwoju układuleiikopoetycznego one oddziałują. Niektóre z tych „inhibitorów” działają nawet aktywizująco na dojrzałe krwinki białe. W regulacji limfopoezy ważną rolę odgrywa również apoptoza. Prowadzi ona do tzw. negatywnej selekcji, która eliminuje autoreaktywne limfocyty chroniące organizm i niektóre jego tkanki przed autoagresją. Również inne liczne czynniki, jak np. hormony kory nadnerczy, toksyny bakteryjne, promieniowanie rentgenowskie, wpływają na „ruchliwość” limfocytów T, a więc ich rozmieszczenie i rozplem. Następstwem tego może być wzrost lub obniżenie ich liczby we krwi obwodowej lub w pulach rezerwowych.

257