IMG29 (8)

356

rą powietrza w rolcu o 0,5-1.5'C. w lecic o 8-15'C, mniejszą liczbą dni z przymrozkami niż na terenach otwartych.

Ponadto w mieście występuje w powierzchniowych warstwach gleby wysoka koncentracja metali ciężkich przy równoczesnym nagromadzeniu substancji organicznej na traw nikach lub zabetonowaniu powierzchni gleby na ulicach Występuje silne zanieczyszczenie powietrza pyłami oraz gazami, szczególnie tlenkami azotu, tlenkiem węgla i dwutlenkiem siarki. Wreszcie w miastach występuic duże zróżnicowanie flory synantropijnej i inlro-dukowancj przy ogólnym wymieszaniu gatunków rodzimych. Stwarza to specyficzne warunki do pojawu wielu gatunków owadów roślinożernych.

8.17.2. Ogólna charakterystyka szkód i przegląd gatunków szkodliwych

8.17.2.1. Obszary przemysłowe

Zanieczyszczenia przemysłowe powietrza atmosferycznego oddziałują na owady głównie w sposób pośredni, przez stan fizjologiczny ich roślin żywicielskich. lub bezpośrednio. głównie na drodze chcmizmu środowiska owadów. Szkodliwość oddziaływania na rośliny zależy od stopnia zanieczyszczenia atmosfery, okresu i długości ich oddziaływania, wielkości opadu pyłów i stopnia ich rozdrobnienia lub rodzaju związków chemicznych w zanieczyszczeniach.

Spośród gazowych zanieczyszczeń powietrza największe znaczenie w Polsce mają tlenki siarki, powodujące silne zaburzenia procesów ż.yciowych drzew i zakwaszające glebę. tlenki azotu, wykazujące silne działanie toksyczne na organizmy roślinne i zwierzęce, oraz związki fluoru, oddziaływające ujemnie na system enzymatyczny drzew (Dominik. 1975).

Gatunkami drzew najbardziej wrażliwymi na różne zanieczyszczenia powietrza są: jodła, świerk i sosna (rys. 8.300). Osłabienie drzew wskutek oddziaływania zanieczyszczeń powietrza staje się przyczyną wzrostu liczebności owadów należących do grupy szkodników nękających i wtórnych. W uprawach i miodnikach sosnowych wzrasta wówczas li-czcbność skośnika tuz.inka. zwójki sosnówcczki, zwójki odroślcczki i zwójki żywiczanecz-ki. tglówki sosnowej, krótkostopki sosnowej, rozwałka korowca, choinka szarego oraz licznych gatunków mszyc z rodzaju Cinara i Schizolachnus.

Wicie występujących tu gatunków fitofagów. jak np. skośnik tuzinck. rozwałek korowiec. zasiedla sosny w różnym wieku, rosnące na glebach o różnej zasobności w związki pokarmowe roślin, gdy poza strefą zanieczyszczeń gatunki te związane są z. miodnikami rosnącymi na ubogich glebach piaszczystych.

Do gatunków zasiedlających masowo pnie sosen należą: cclyniec większy, smolik drągowinowjcc. przyplas/czck granatek. kwietniczck czterokropkowy. drwalnik paskowany. żerdzianka sosnówka, wykarczak sosnowiec, szcz.apówka, komik szęściozębny, pole-iak obramowany, trzpicnmk olbrzym (Schnaidcr i Sierpiński. 1967: Pfeffer. 1968). Na świerku w takich warunkach występują: smolik harcyński. smolik świcrkowiec. polesiak obramowany, drwalnik paskowany, komik drukarz. Irzpienniki. a na jodle wszystkie gatunki jodlnwców, wgryzoń jodłowicc. rylcl pospolity, drwalnik paskowany. Irzpienniki.

Pod wpływem działania zanieczyszczeń na drzewa i w tej grupie owadów zmieniły się wymagania ekologiczne poszczególnych gatunków. W Górnośląskim Okręgu Przemyśli*-

i A

Rysunek 8.300

Las w zasięgu oddziaływania przemysłu (lot. B i Z Schnaider) wym smolik drągowinowicc oraz wykarc/ak sosnowiec zasiedlają sosny przed cc:\:\.-:r większym, a więc w odwrotnej kolejności niż w drzewostanach nie oh mych .\IJ. il\w nicm zanieczyszczeń przemysłowych powietrza Także irzpienniki opanowu i .‘iyw.i n zielonych jeszcze koronach, co nie jest obserwowane gdzie mdzici

Fakty tc św iadczą o szczególnej dyspozycji drzew iglastych w okręc-u- ; wych na żer szkodników nękających, w tym mimiiącyeh i "a,wh ora. s/koJnis •» ..