IMG29

Rysunek 4.12

Wybawianie s._ę poczwar, ki sosnowe) Thecod.pio ','^-chyntera Schwaegr w 1 j **^ra dmu po przepoczwarz" Burzyńskiego. 1965)    ^lw9

D

dorosłego, znajdujące się dotąd wewnątrz larwy, w postaci histoblastów. a przede wszy sikam zawiązki skrzydeł, wynicowują się z ciała, wsuwają w przestrzeń między nowym oskorkiem poczwarkowym a oddzieloną od ciała larwy wylinką i zmieniają w narządy zewnętrzne. Poczwarka zaczyna więc w tym momencie przypominać bardziej postać dorosłą niż larwalną. Równocześnie w ciele przepoczwarzającej się larwy następują procesy histolizy, tzn. rozkładu i zniszczenia tkanek (z wyjątkiem histoblastów). Stopień histolizy zależy od grupy systematycznej, do której należy dany owad. Histolizie podlegają najczęściej mięsnie, przewód pokarmowy, gruczoły, czasem hipoderma.

Proces histolizy może przebiegać w formie: fagocytozy. gdy fagocyty pochłaniają cząstki niszczonych narządów; iiocytozy, gdy hcmocyty wydzielają enzymy trawiące tkanki; autolizy. gdy rozkład następuje samorzutnie (Szwanwicz. 1956). Na ogól histoliza przebiega z udziałem wszystkich trzech form procesu dezintegracji organizmu. W początkowym okresie wnętrze przepoczwarzającej się larwy jest w wyniku histolizy wypełnione bezkształtną. drobnoziarnistą masą. Jednak prawie jednocześnie następuje szybkie formowanie się nowych narządów z płytek imaginalnych. czyli histogeneza. która jest zakończona w krotce po uformowaniu poezwarki. Dalsze kształtowanie się ciała owada przebiega wolniej i jest zakończone na ogół w kilka dni przed opuszczeniem poezwarki przez imago, co bvw'a nierzadko sygnalizowane jej ciemnieniem (rys. 4.12).

4.4.2.2. Morfologia poezwarki i jej rozwój

Wyróżnia się dwa typy poczwarck: poczwarkę wolną (pupa libera) i poczwarkę zamkniętą (pupa obtccta). U poezwarki typu wolnego przysadki ciała (nogi, skrzydła, c/ulki. nar/ądy gębowe) są dobrze widoczne i (z wyjątkiem zwykłych stawowych połączeń z ciałem/ nie są do niego wzdłuż, swojej długości przyrośnięte. Inaczej jest u poezwarki typu zamkniętego. gdzie przysadki ciała są ukryte w jednolitej twardej osłonie zewnętrznej (tzw. intcgumencie), czyli zrośnięte z ciałem, jakkolwiek też dość dobrze rozróżnialnc na powierzchni poezwarki (rys 4.13). Tylny koniec poezwarki, czyli ostatni segment odwłoka zwany krcmu'tcrcm, bywa ważną cechą taksonomiczną, pozwalającą na rozpoznawanie poszczególnych gatunków.

Poezwarki. ogólnie rzecz biorąc, są nieruchome i nie pobierają pokarmu. Wymiana _M/1)Vi, jest tez o wicie mniej intensywna mz u larw i postaci dorosłych. Pewne ruchy P°" ^/ss.ucł powodujące przesuwanie się ciała wykonują nieliczne owady. np. poezwarki dra cznych muchówek z rodzaju wicrzchołówka - luiphriu żyjące w żerowisku kózkowatyc i

E

Rysunek 4.13

Różne typy poczwarek: A - poczwarka wolna samicy omomiłka żółtego Canthans fusca L z dołu i z boku (wg Janssena. 1963). B - poczwarka wolna rębacza dwupaskowego Rhagium fry sciatum F. z góry i z dotu (wg Dajoza, 1980), C - poczwarka m-byzamknięla kusaka czerwonopokrywego Stapfiylmus eryrrmp-terus L. (wg Szufeckiego. 1960). D - poczwarka wolna znamion-ka jodłowca klegasngmus suspactus Bon (wg Skrzypczynskic 1978a). E - poczwarka zamknęła przaztamika oamowca Nagana melanocepnaia Da Im z boku (wg Scbnardera. 19641 F - poczwarka wolna żałobnicy Hermpaottres mono L (BomDyifoael w puparium (z Tro(ana. 1957)