IMG48

rTTpSiwazją i które — ogólnie rzecz biorąc — czuje się zadowolo-^rie^Syza^owuje się niewłaściwie. Słowem — pisze J. Konopnicki (1971, s. 22) — kogo nie możemy poprawić, nie powinniśmy również uważać za niedostosowanego”.

Ciekawe stanowisko w sprawie określania dzieci trudnych do wychowania zajmują M. Przetacznikowa i M. Susułowska.

Twierdzą one <1974, s. 237), że „termin trudności wychowawcze, aczkolwiek rozumiany subiektywnie i niejednoznacznie, okazuje się użyteczny, ze względu na swą funkcjonalność, stanowiąc pomost między techniczną i niedostępną dla ogółu rodziców terminologią psychiatryczną i psychologiczną, a językiem potocznym”. Terminu tego używają zamiennie z pojęciem nieprzystosowanie społeczne, przez co rozumieją trudności przystosowawcze lżejszego stopnia. Natomiast pojęcie niedostosowanie społeczne łączą ze zjawiskiem wykolejenia się i przestępczością nieletnich. Tak więc dzieci nieprzystosowane społecznie wymagają oddziaływań pedagogicznych, a dzieci niedostosowane społecznie specjalnych zabiegów resocjalizacyjnych. Do grupy tych o-    ^ł

statnich zaliczają M. Przetacznikowa i M. Susułowska przede wszystkim psychopatów i charakteropatów oraz wszystkie te dzieci, które nie wykazują cech psychopatycznych ani też żadnych zmian organicznych, lecz uwikłane są w głębokie zaburzenia osobowości powstałe z różnych przyczyn.

Również w piśmiennictwie zagranicznym nie ma zgodności, co do jednoznacznego rozumienia trudności wychowawczych. Najczęściej jednak utożsamia się je z określonymi sposobami zachowania się dzieci i młodzieży (por. Wegner H., 1962, s. 329; Ey-ferth K. 1970, a. 406; Havers N., 1981, s. 15—21). Tylko niewielu autorów rozumie przez nie pewne cechy osobowości, jakimi wyróżniają się uczniowie trudni od pozostałych (np. Klmk 2. G . 1962, a. II). ~

liniej więcej od 15—20 lat — obok nazw trudności wychowawcze I nieprzystosowanie lub niedostosowanie społeczne —■ używa się dość powszechnie pojęcia zabursenia w zachowaniu (por. Sctraltheis J. R, 1974). Niektórzy' nawet wyraźnie preferują to ostatnie pojęcie (Klauer K. X* 1970) lub pojęcie aśe-pujmanwanU społeczne (Practacmikowa K i Susułowska H, lfHj. Przyjmuje «ę tu, u nazwy te pobawione ą zbyt pejo-

ii