IMG166 (2)

winowajcy (tlp*). Forma ta najczęściej jest połączona również z lotem. Ojciec smoka wysyła okręt latający. Z okrętu padają okrzyki: „Winowajcę! Dawać tu winowajcę!” (125).

3. Wróg prześladuje bohatera, szybko przemieniając się w różne zwierzęta (lip³). Na pewnych etapach rozwoju akcji forma ta Jest również związana z lotem. Czarownik prześladuje bohatera przybierając postać wilka, szczupaka, człowieka, koguta (249).

4.    Prześladowcy — smocze żony — przemieniają się w kuszące przedmioty i pojawiają na drodze bohatera (lip*). „Wybiegnę naprzód i spuszczę na niego upalny dzień, obrócę się w studnię, a w tej studni będzie pływała srebrna czasza... Tu rozerwie ich na drobny mączek” (136). Smocze żony przemieniają się w sady, poduszki, studnie itp. O tym, w jaki sposób wyprzedzają bohatera, bajka nie informuje.

5.    Prześladowca usiłuje połknąć bohatera (/7p⁵). Żona smoka przemienia się w dziewczynę, mami bohatera, a następnie przemienia się w lwicę i chce połknąć Iwana (155); smok-matka rozwiera pysk od nieba do ziemi (155).

6.    Prześladowca usiłuje zabić bohatera (/7p⁶). Próbuje wbić mu w głowę martwy ząb (202).

7.    Prześladowca usiłuje prze-

gryźć drzewo, na które schronił się bohater (/7p^T) (108).

XXII. Ocalenie bohatera od pościgu. Określenie: ocalenie (cnaceHHe), symbol: Cn.

1.    Bohater unosi się w powietrzu (czasem ratuje się błyskawiczną ucieczką) — Cn¹; odlatuje na koniu (160) lub na skrzydłach gęsi (108).

2.    Bohater ucieka, podczas ucieczki wznosi przeszkody na drodze prześladowcy (Cn²). Rzuca szczotkę, grzebień, ręcznik, które przemieniają się w góry, lasy, jeziora. Podobnie: Wyrwigór i Wyrwidąb wywracają góry i dęby, przegradzając drogę smokowi (93).

3.    Bohaterpodczasucieczkiprze-mienia się w przedmioty, które zmieniają go nie do poznania (Cn²). Królewna przemienia siebie i królewicza w studnię i czerpak albo w cerkiew i popa (219).

4.    Bohater podczas ucieczki kryje się (Cn*). Rzeczka, jabłoń, piec ukrywają dziewczynę (113).

5.    Ścigany ukrywa się u kowali (Cn⁵). Żona smoka domaga się wydania jej winowajcy. Iwan ukrył się u kowali, kowale chwytają prześladowczynię za język, walą w nią młotami (136). Niewątpliwie z formą tą wiąże się przykład przytoczony w bajce nr 153: żołnierz wsadził diabłów do plecaka i odniósł do kuźni, gdzie zostały zbite młotami.

111