IMGg80

1.    Reformacja to ruch religijny, wyrosły na podłożu konfliktów społem no-poli tycznych XV-XVI w., który w XVI w. doprowadził do powstania niezależnych od papiestwa kościołów protestanckich.

2.    Wojny religijne to walki przeważnie o charakterze wojen domowych, toczone w XVI w. i XVII w. w wielu krajach europejskich między zwolennikami reformacji a katolikami.

Jedną z lekcji języka polskiego rozpoczął temat-teza „Wielka Improwizacja formą monologu romantycznego, źródłem wiedzy o wnętrzu bohatera i jego ideałach".

Organizująca zapowiedź — analogia, model. Przedstawienie układu krążenia i można rozpocząć od krótkiego zestawienia go z układem hydraulicznym. Od czasu spopularyzowania cybernetyki modele cybernetyczne rozmaitych zjawiał wspomagają autorów w wielu dziedzinach i straszą czytelników wielu dziel naukowych. Wstępny zarys modelu, który w dalszym wykładzie jest bardziej skomplikowany, służy jako ważny chwyt metodyczny przy wielu okazjach w książce P. Lindsaya i D. Normana Procesy przetwarzania informacji prze. I człowieka — podręczniku zasługującym na gorącą rekomendację¹.

Organizująca zapowiedź — uogólnienie. „Nie tyle poziom dochodów, ile styl ich wydatkowania określa przynależność człowieka do danej grupy społecz- I nej". ..Efektywność uczenia się zależy w dużej mierze od stopnia samodzielności I uczniów". „Zatrucie środowiska jest główną przyczyną wielu chorób”. Tego I rodzaju uogólnienia mogą obejmować cały przewidziany nowy materiał nau- I czania, są wtedy jakby streszczeniem podanym na początku pracy. Mogą też I odnosić się do pierwszego fragmentu, jakby zakotwiczając myślenie ucznia I w pierwszej partii materiału, z którą powiązane są następne.

Organizująca zapowiedź — metafora i metonimia (przenośnia i zamiennia). I Obie figury stylistyczne — pierwsza z nich bardziej — oddają w zwięzłej formie I istotę związku (lub związków) między wieloma elementami naraz. Częściej i stosuje się je wtedy, gdy przedstawiane fakty mają prowadzić do zmian I w wartościach, ale te formy organizującej zapowiedzi bywają pożyteczne i dla I faktów, których trzeba się nauczyć, żeby poznać jakieś zdarzenia. Oto kilka przykładów zaobserwowanych w warszawskich szkołach:

—    między Merkurym a Marsem (o polityce zagranicznej elźbietanskiej Anglii),

—    państwo bez stosów (wprowadzenie do lekcji o tolerancji w polskiej kulturze),

—    śmiecie wysypują się do kosmosu (lekcja o ochronie środowiska naturalnego),

—    choroba chroniczna i utajona (lekcja o szowinizmie),

—    nie arkę. ale okręt wojenny trzeba było zbudować (lekcje o wojnach czasu Sienkiewiczowskiego Potopu).

Przydatność. Lepiej uczymy się tego, co wydaje się nam przydatne. I Bardziej przydatne wydaje się nam to, czym będziemy musieli się posłużyć I

w nieodległym czasie. Za przydatne uważamy to, co pomoże nam wykonać zadanie, rozwiązać problem, osiągnąć cel, co pasuje do sytuacji, w jakiej się znajdujemy.

Jeżeli uczeń ma jasne wyobrażenie zadania stojącego przed nim, jeśli w planie wypełnienia zadania potrafi umieścić poznawane fakty, tym samym nada im znaczenia wynikające z kontekstu, kontekstu — jakim staje się owo zadanie. Odczytując znaczenie zadania, odczyta jednocześnie znaczenie poznawanego materiału.

W praktyce szkolnej zadania takie pojawiają się często jako sytuacja społeczna, w której nauczyciel żąda czegoś od ucznia. Sytuacja wymaga od ucznia np. znajomości dat albo nazwisk. Uczy się on ich po to, żeby zadowolić nauczyciela, ewentualnie żeby w ten sposób uzyskać dobrą ocenę. Ale zamiast tej nieco sztucznej sytuacji można zapowiedzieć, jakie zadanie wymagające posłużenia się poznanymi faktami i nazwami stanie przed uczniem: sporządzenie tablic synchronistycznych pewnego okresu dziejów, wykresu kołowego obrazującego przemiany gospodarcze w jakimś kraju, listy najważniejszych dzieł literackich epoki itp.

Materiał może się stać znaczący dla uczniów dzięki prostym zadaniom zawartym w takich żądaniach nauczyciela: , jak to, czego uczymy się teraz, ma się do lekcji o tym i o tym”, „co by się stało, gdyby...”,, jakie podobieństwa (różnice) znajdujecie między...”, „co bardziej byłoby przydatne do...".

Informacje dodatkowe. W trakcie pracy ucznia nad nowym materiałem nauczania (taką pracą może być choćby wysiłek wkładany w zrozumienie i zapamiętanie tego, co uczeń słyszy albo czyta) potrzebne bywają dodatkowe informacje. Udzielając ich, nauczyciel ma na względzie jedno z dwojga: bądź pragnie objaśnić znaczenie nowej informacji — nazwy, faktu, bądź chce stworzyć strukturę, do której owa informacja będzie pasować.

Opisując „hołd pruski” złożony przez księcia pruskiego Albrechta Hohenzollerna Zygmuntowi Staremu, nauczyciel może dostarczyć dodatkowych informacji o tym hołdzie jako przykładu hołdu lennego. Może też przywołać do wyobraźni uczniów obraz Matejki albo powiedzieć: „wyobraźcie sobie, w jaki sposób król polski mógł nadać korzystną dla siebie propagandową wymowę zwycięskiej wojnie zakończonej niezbyt fortunnymi rozstrzygnięciami politycznymi?” Zarówno wyobrażenie obrazu, jak i postawienie problemu nadrzędnego wobec poznawanych nazw i faktów można traktować jako wytworzenie w umyśle uczniów struktury porządkującej, wskazującej miejsce i nadającej znaczenie nowemu materiałowi.

PRZYGOTOWANIE MATERIAŁU NAUCZANIA

Ułatwienia mnemotechniczne. Chcąc ułatwić sobie zapamiętanie daty bitwy pod Grunwaldem uczniowie wymyślili wynik meczu „Polacy — Krzyżacy 14 do 10”. Aby zapamiętć wartości Pi, uczniowie uczyli się

109

1

P- Lindsay, D. Norman Procesy przetwarzania informacji przez człowieka, psychologii. Warszawa 1984, PWN.