IMG�42 (2)

t ręnlo RArhnwyfżanfr pogody ducha mimo niesprzyjających okoliczności. Wędu utrzymania pozytywnej neony swojego życia potrafię stonował wiele me< hanlzmóu obronnych, Wnp.j na przykład i ekrwo dobierać obiekty porównań, aby dokonywać zmian w ocenie własnej sytuacji życiowe), np. mogą porównywać Się z osobami hędęryml w gorszym położeniu, a niekiedy nawet działać na niekorzyść innych ludzi, by poprawić sobie samopoczucie, Potrafią nie dopuszczać do świadomości zagrożenia lub radzić sobie ze stresem przez racjonalizację, to znaczy przez zastosowanie odpowiednich (zorientowanych problemowo luh emocjonalnie) strategii Interpretacji rzeczywistości, w zależności od warunków, w jakich się znajduję. Ponadto, poszczególni ludzie różnię się między sobę pod względem stopnia, w jakim umieją korzystać 1 korzystają z tych mechanizmów przystosowawczych, W związku z czym proste uśrednienie wyników, bez wzięcia pod uwagę różnic Indywidualnych, nie daje pełnego obrazu zagadnienia jakości życia, lego rodzaju przystosowanie niejednokrotnie następuje szybko i w sposób nieunikniony, gdyż stała długotrwała zmiana w subiektywnym dobrostanie |esl bardzie) uwarunkowana osobowością 1 genetycznymi predyspozycjami niż okolicznościami życia. Zgodnie z tą koncepcją ludzie posiadają zespół punktów odniesienia, do których powracają w następstwie niekorzystnych, destruktywnych wydarzeń w ich życiu. Procesy przystosowawcze są tak silno, ż.e działania zmierzające do zmiany poczucia szczęścia danej jednostki zdają się próżne, ponieważ, zawsze powraca ona do Już wcześniej genetycznie ustalonego stanu czy poziomu swojego zadowolenia (Ilies, Judge, 2003; buras 1 In., 2003; Rosmus, 2005; Maturana, Varella, 1980).

Z badań nad ogólnym poczuciem jakości życia wynika, że obiektywne czynniki są w stanie tylko częściowo wyjaśnić doświadczaną przez Jednostkę satysfakcję życiową. Okazuje się, że za percepcję tej satysfakcji odpowiada w znacznym stopniu subiektywny odbiór jakości życia, czyli poznawczo-emocjonalne wartościowanie zarówno poszczególnych jego wymiarów, jak i żyda jako całości. Zależność tę wyraźnie określa Ferrlng (za: Dziurowicz-• Kozłowska, 2002), który biorąc pod uwagę zarówno obiektywne warunki żyda (korzystne i niekorzystne), Jak i jego subiektywną ocenę dokonywaną przez podmiot (pozytywną i negatywną), wyodrębnia cztery typy jakości żyda. Zgodnie z koncepcją Ferrłnga są to: uzasadnione zadowolenie - kiedy człowiek, żyjąc w obiektywnie korzystnych warunkach, postrzega swoje życie w pozytywnych kategoriach i w konsekwencji ma poczucie jego wysokiej jakości; dylemat niezadowolenia - kiedy człowiek, żyjąc w obiektywnie korzystnych warunkach, postrzega swoje życie negatywnie i w związku z tym ma poczucie niskiej jakości żyda;

paradoks zadowolenia - kiedy człowiek, żyjąc w obiektywnie niekorzystnych warunkach, postrzega swoje życie pozytywnie i ma przez to poczucie wysokiej jakości życia;

I

uzasadnione niezadowolenie gdy człowiek, żyjąc w obiektywnie niekorzystnych warunkach, postrzega swoje życie negatywnie i w rezultacie ma poczucie niskiej jakości życia,

W tym podejściu wyraźnie widać, że decydującą rolę w ocenie jakości życia odgrywa subiektywny stosunek jednostki do jej obiektywnych warunków życiowych, natomiast same warunki mają tu znaczenie najwyżej drugorzędne.

Badacze nurtu procesualnego stosują techniki badawcze zasadniczo różniące się od tych stosowanych na gruncie teorii potrzeb. Wynika to z konieczności analizowania subiektywnej percepcji jakości życia człowieka. Podejście procesualne, choć umożliwia zdobycie wiarygodnych informacji o jakości żyda jednostki, to jednak siłą rzeczy wiąże się z wyższym poziomem złożoności narzędzi badawczych służących do jej pomiaru.

W tego rodzaju badaniach typową i najczęściej stosowaną metodą jest analiza jakościowa informacji przekazanych bezpośrednio przez badanych ustnie lub pisemnie, w sposób spontaniczny, bez z góry narzuconych struktur czy formuł. Zgodnie ze specyfiką badań jakościowych powinny one przebiegać w warunkach naturalnych i mieć przede wszystkim charakter opisowy (tj. z wykorzystaniem słów, a nie cyfr) oraz koncentrować się głównie na procesie i znaczeniu, z uwzględnieniem perspektywy badanych. W celu zapewnienia takiego charakteru badań badacz pozostawia osobie badanej maksymalną swobodę wypowiedzi. Zaletą takich badań jest możliwość uwzględnienia nie tylko treści wypowiedzi, lecz także sposobu jej artykulacji, sposobu zachowania się i innych ważnych informacji niewerbalnych. W ten sposób nawet bardzo subtelne, a przy tym często bardzo istotne informacje mogą być zauważone i wzięte pod uwagę.

Ten sposób zbierania danych ma też swoje wady. Przede wszystkim wynik badania jest w dużym stopniu uzależniony od samego badacza, jego przekonań i sposobu rozumienia pojęcia jakości życia. Wpływają one na kształt wniosków, jakie są wyciągane z wypowiedzi badanego. Trudności sprawia też porównywanie między sobą wyników różnych osób. Można zatem stwierdzić, że choć określenie w ten sposób poziomu poczucia jakości życia pojedynczego człowieka może być bardzo precyzyjne i adekwatne, to już uogólnienie wniosków zdobytych tym sposobem będzie nastręczać wielu trudności. Dlatego też badania poczucia jakości życia nie ograniczają się tylko do wywiadów, ale wykorzystują także odpowiednio konstruowane kwestionariusze. Niekiedy badania jakościowe są również wspomagane badaniami ilościowymi. Rezultaty analiz jakościowych i ilościowych mogą się wzajemnie nie tylko wspierać, lecz także uzupełniać. Chodzi bowiem o badanie poziomu zadowolenia związanego zarówno z poszczególnymi aspektami czy wymiarami życia, jak i życiem ujmowanym całościowo (Fee-ney, 2006; Zalewska 2003; Czapiński, 1994).

W podejściu procesualnym rozważa się także jakość życia w odniesieniu do realizacji celów życiowych mających indywidualne znaczenie dla jed-