Kompendium Wiedzy geografii33

precyzyjnych (ogólnikowych) i nietrwałych kryteriach. (Patrz hasła: Region. Heartland).

GEOGLOBALISTYKA

Kierunek naukowy zajmujący się zjawiskami mającymi wymiar globalny, to znaczy obejmującymi swoim zasięgiem całą planetę, a także bliższy Kosmos. Zjawiska te, w- zależności od ich przedmiotowej treści, wchodzą także w sferę zainteresowali takich dyscyplin, jak geopolityka, geoekonomia, ekologia i geostrategia.

Globalna wioska

Doskonałym przykładem problemu globalnego o treści ekologicznej jest efekt cieplarniany oraz. destrukcja warstwy ozonowej. Do decyzji mających również wymiar globalny, unifikujących działania mieszkańców Ziemi, należy określanie czasu według południka Grcenwich (czas GMT). Powszechnie używany przez ludzi zwrot „globalna wioska” stanowi skrót myślowy opisujący współczesną komunikację medialną oraz jednolity wzorzec procesu urbanizacji, które swoim zasięgiem obejmują całą Ziemię (uwzględniając jednak przewagę komunikacyjną środowisk zurbanizowanych nad wiejskimi, bardziej precyzyjnym terminem byłoby „globalne miasto"). Przewiduje się, że postępujące procesy globalne prowadzić będą do daleko idących zmian w organizacji życia ludzi i w formach zagospodarowania terenu, a to na skutek zmniejszającego się znaczenia w kontaktach międzyludzkich bariery, którą stwarza fizyczna odległość, u także w wyniku dalszego doskonalenia się form komunikacji. Efektem tych wszystkich zmian będzie połączenie społeczeństw w skali światowej, ponad granicami przyrodniczymi i politycznymi.

Według amerykańskiego filozofa Benjamina Barbera w świccie współczesnym toczy się walka pomiędzy dwiema tendencjami: globalizacją prowadzącą do unifikacji kulturowej, którą trafnie nazywa macdonaldyzacją świata {MeWorld). a tradycjonalizmem odzwierciedlającym lokalność i zróżnicowanie kulturowe świata. Barber określa tradycjonalizm „dżiha-dcm kulturowym” (świętą wojną kulturową), dzięki któremu niejednorodność świata może zostać jeszcze zachowana.

Globalizacja jest również postrzegana w kategoriach utraty tożsamości i ograniczenia wpływów miejscowych elit (zob. Lnvrov S.. 1999b).

Nie ulega jednak wątpliwości, że w dzisiejszym świecie kierunkiem dominującym jest intensyfikacja kontaktów międzypaństwowych na płaszczyznach społecznej, ekonomicznej oraz politycznej. Obserwuje się również dynamicznie rozwijającą się redystrybucję dóbr. niestety zbyt nierównomierną, zwiększającą różnice społeczno-ekonomiczne wewnątrz poszczególnych społeczeństw, a w skali świata — między państwami bogatymi a biednymi. (Patrz hasło Globalizacja).

GEOGRAFIA POLITYCZNA

Miejscem wydarzeń i zjawisk politycznych jest zawsze przestrzeń geograficzna. Cechą charakterystyczną zdarzeń politycznych jest ich umiejscowienie oraz silnie i dynamicznie zmieniające się zróżnicowanie terytorialne.

Terytorialne badanie zjawisk politycznych przyciągało uwagę już w czasach antycznych. Treści polityczno-gcograficz-nc można odnaleźć w pracach Hcrodota, Platona, Arystotelesa, Strabona. Sam termin „geografia polityczna" został użyty po raz pierwszy w XVIII wieku, prawic jednocześnie przez A.R.J. Turgota (ekonomistę francuskiego), I. Kanta i W. Pctlcgo (angielskiego ekonomistę), a w Polsce K. Wyrwicza (w 176S r.).

William Petty, którego francuski geograf Y.M. Goblet uznaje za prekursora nowożytnej geografii politycznej, w swoich pracach stwierdził, że rola państwa polega na stworzeniu warunków, które umożliwiłyby pełne wykorzystanie bogactw naturalnych i optymalne zaludnienie kraju. Niewypełnienie przez państwo tej istotnej funkcji może doprowadzić do jego osłabienia lub upadku.

Immanucl Kant określił z kolei geografię polityczną jako wiedzę o poszczególnych jednostkach politycznych i ich środowisku naturalnym.

Pierwsza systematyczna praca poświęcona geografii politycznej, której autorem był niemiecki uczony Friedrich Ratzel, została opublikowana w 1897 roku. Ratzel, podobnie jak wielu ówczesnych badaczy zjawisk społeczno-gospodarczych, próbo-