87311 Kompendium Wiedzy geografii18

czcj. Ogólnie allochtonizm jesl terminem rzadziej używanym niż autochtonizm. (Patrz hasła: Egzogeniczny, endogeniczny. Prawo historyczne).

BAŁKANIZACJA

Jest to termin, który powstał po wojnach bałkańskich (1912-1913), a zacz^ być powszechnie używany po I wojnie światowej w związku z podziałem imperiów osmańskiego oraz monarchii Habsburgów na wiele małych państw („narodowych”). Ponownie wrócił do słownictwa politycznego na początku lat dziewięćdziesiątych w związku z rozpadem Jugosławii oraz Związku Radzieckiego. Chodzi

0    rozczłonkowanie większego państwa na mniejsze jednostki. z których próbuje się stworzyć niezależne państwa w sytuacji przestrzennej mozaikowości etnicznej, religijnej i fizycznej.

Pojęcie bałkanizacji ma konotację negatywną, ponieważ wiąże się z podziałami, które zwiększają niebezpieczeństwo konfliktów gospodarczych, politycznych, religijnych i innych. Jako proces bałkanizacja jesl charakterystyczna dla wielu krajów pozaeuropejskich, szczególnie w Azji i Afryce. Uzyskały one niepodległość w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, ale ich terytoria państwowe są takie same jak za czasów ostatniego podziału kolonialnego, tzn. niezgodne z językowym, kulturowym i wyznaniowym rozmieszczeniem ludności. Utrudnia to szalenie integrację i gospodarczy rozwój tych krajów oraz. prowokuje różne konflikty.

Termin bałkanizacja jest używany także w znaczeniu przenośnym —jako synonim nieuznawania władzy centralnej

1    sprzeciwiania się jej. Z. Brzeziński w swojej książce Plan Gry: USA-ZSRR (Brzeziński, 1990) nadaje nowy sens temu pojęciu, pisząc o „eurazjatyckich” Bałkanach. Autor zalicza do nich Azję Środkową (byłe republiki radzieckie). Kaukaz, Kurdystan, Irak, Iran i Afganistan, które pod koniec XX wieku razem z regionem Bliskiego Wschodu stały się najgroźniejszą strefą politycznej destabilizacji świata. Cały ten obszar cechuje ogromne zróżnicowanie kulturowe i etniczne oraz rozmaitość starych i nowych konfliktów. Sam fakt. że dla scharakteryzowania lego niestabilnego regionu wybrano słowo „Bałkany". świadczy o tym, żc prawdziwe Bałkany postrzegane są podobnie, chociaż wielkość i natężenie konfliktów są tutaj znacznie mniejsze i dotyczą głównie obszaru byłej Jugosławii (Bałkany Zachodnie).

Libanizacja

Krańcowe (ekstremalne) formy bałkanizacji są określane jako afrykanizacja lub libanizacja. Ten ostatni termin powstał w latach siedemdziesiątych po krwawych walkach prowadzonych w Libanie na tle różnic religijno-kulturowych, które doprowadziły do zrujnowania i rozdrobnienia kraju oraz osłabienia władzy centralnej. W ostatnich latach, przez analogię do wydarzeń w Libanie, konflikty narodowo-religijne w Bośni i zachodzące tam procesy polityczne określano pojęciem „libanizacji”. (Patrz hasła: Afrykanizacja, Separatyzm).

BANTUSTANY

Są to terytoria wydzielone na obszarze RPA za czasów panowania systemu apartheidu (po angielsku Bantu States — Państwa Bantu). Podstawą ich utworzenia były założone dla większości ludności murzyńskiej w 1936 roku rezerwaty („strefy stałego pobytu”). Bantustany stanowiły integralną część systemu apartheidu i były podstawowym narzędziem realizacji koncepcji segregacji rasowej. Umożliwiały one także, pod hasłem wprowadzania form samorządu dla plemion afrykańskich, realizację polityki dyskryminacji dzielnic, miast i całycłi rejonów w zarządzaniu administracyjno-terytorialnym, wyposażeniu infrastrukturalnym oraz ich upośledzeniu finansowym.

Bantustany istniały teoretycznie od 1959 roku, ale oficjalna zapowiedź ich „niepodległości" nastąpiła w tzw. „Dekrecie dla Ojczyzn Narodów Bantu" (Bantu Homełands Constitution Act) w roku 1971. Terytorium czterech bantustanów (Transkci, Bophuthatswana, Vcnda i Ciskei), rozproszone na 30 oddzielnych obszarach, zajmowało łącznic 13% całej powierzchni RPA. Propaganda prowadzona przez RPA przedstawiała je jako ..ojczyzny" poszczególnych afrykańskich grup etnicznych. Te cztery bantustany uzyskały „niepodległość" w latach

19