77620 Kompendium Wiedzy geografii81

Rasizm

Eugenizm

Antyrasizm

Czasami termin „rasa" jest związany z pochodzeniem społecznym lub terytorialnym, a także z określonymi wartościami moralnymi — np. rasa aryjska, łacińska, rasa „wyższa”, „prymitywna", „rasa niewolników", rasa arystokratyczna. Kryteria służące określeniu rasy w tym metaforycznym sensie mogą być bardzo różne. Często stosuje się kryterium wykluczania i wartościowania tych, którzy do danej rasy nie należą. Wiąże się z tym określona postawa społeczna (ideologia), która nazywa się rasizmem.

Rasizm jest idealizowaniem własnej rasy i niedocenianiem innych antropologicznych i „metaforycznych” ras. Rasizm to szeroko rozpowszechniona patologia, ściśle związana z nacjonalizmem, szowinizmem i ksenofobią. Jest on często sposobem na odwrócenie uwagi społecznej od prawdziwych problemów. Podobnie jak w przypadkach etnicznej i rasowej identyfikacji, stanowi uproszczenie wizerunku „innego". Rasizm może przyjmować różne formy — np. „biały" i „czarny” rasizm. „Czarny" rasizm był odpowiedzią niektórych elit afrykańskich na rasizm europejski.

Z praktykowaniem rasizmu w państwach takich, jak hitlerowskie Niemcy, Japonia. RPA czy Jugosławia, ściśle łączy się czystka etniczna i prymitywny eugenizm (grec. eugenes, „dobrze urodzony”) polegający na „ulepszaniu” własnego etnosu poprzez fizyczną eliminację przedstawicieli innych grup (Żydów. Metysów, Cyganów, chorych, słabszych).

Z kolei antyrasizm oznacza rezygnację z rasowej wyższości, co bynajmniej nie zaprzecza istnieniu poszczególnych ras. (Zobacz hasła: Naród, Nacjonalizm, Szowinizm. Ksenofobia, Czystka etniczna).

REGION

Region (łae. regio, „kierunek; prowincja; okręg, okolica") jest pojęciem przestrzennym, odnoszącym się do konkretnie wydzielonego terytorium, które z racji względnej jednorodności charakteryzujących go cech oraz ich powiązań odróżnia się od innych otaczających go obszarów (James P.E.. 1959). Region nieodłącznie kojarzy się z istnieniem wydzielających go granic.

Właściwie nic ma zasadniczych różnic w znaczeniu terminów „rejon" i „region" oraz rejonizacja i regionalizacja.

Zostały zapożyczone z dwóch języków: rosyjskiego i francuskiego. Najczęściej słowem rejon określa się obszary wy- Rejon dzielone na podstawie jednej cechy (rejonizacja), jak np.: rejon upraw pszenicy, rejony dojazdów do pracy, rejon produkcji stali ilp. Natomiast termin region jest używany w odniesieniu do obszarów, które wyróżniono, wykorzystując analizę wielocechową (regionalizacja), np.: region przemysłowy, region demograficzny, region rolniczy.

Regionalizucją nazywamy specyficzną procedurę podziału Regionalizacja przestrzeni na regiony, tj. mniejsze i względnie jednorodne obszary (podpr/cstr/cnic). tworzące ze względu na przyjęte kryteria określone całości, oddzielone od siebie ściśle ustalonymi granicami. Może ona być przeprowadzana według jednego lub wielu kryteriów. Regionalizacja jest specjalnym rodzajem systematyki naukowej, polegającym na zredukowaniu nieskończonej liczby pojedynczych miejsc na ziemi do określonej liczby jednostek przestrzennych — regionów (Hartshomc R„ 1961).

Region stanowi jedno z fundamentalnych pojęć nauk geograficznych, w których zostało ono opisane i rozwinięte w postaci teorii regionu geograficznego (fizycznogeograficz-nego i społeczno-ekonomicznego). W kwestii istnienia regionów można wyróżnić dwa generalne stanowiska, traktujące region jako:

—    byt istniejący obiektywnie, który w drodze badań naukowych może zostać odkryty. P. Dumolard (1980) stwierdza:

„regiony istnieją niezależnie od badaczy; muszą oni odkrywać je, a nie tworzyć" (organiczna koncepcja regionu geograficznego);

—    subiektywną kategorię podziału przestrzeni, narzędzie służące jej badaniu (poznaniu) oraz narzędzie działania (zarządzania).

Współcześnie w nauce przeważa stanowisko traktujące region jako byt istniejący obiektywnie, przy czym odróżnia się regiony przyrodnicze od społeczno-gospodarczych. Liczba oraz charakter regionów społeczno-gospodarczych są uwarunkowane wielowymiarowością przestrzeni społeczno-gospodarczej.

W geografii społeczno-ekonomicznej jednorodność regionu stanowi podstawę wyróżnienia dwóch jego kategorii:

i