lovejoy

odpowiedzi. Na przykład zatracanie poczucia —- często męczące-I go __ odrębnej osobowości (jak dzieje się na różne sposoby np. f w tzw. duchu tłumu) może ekscytować wręcz przemożnie również przez samo ujęcie metafizyczne. Sonet Santayany zaczynający się od słów: „Obym mógł zapomnieć, że ja to ja” doskonałe oddaje nastrój, w którym świadoma indywidualność jako taka staje się ciężarem. Taką właśnie ucieczkę wyobraźni od poczucia ograniczenia konkretnym ,ja” oferują nam czasem filozofie monistycz* ne. Od patosu monistycznego różni się patos woluntarystyczny) choć Fichte i inni zdołali je połączyć ./Tutaj reaguje nasza aktywna i wolicjonalna natura, a być może i nasza, jak to się mówi, gorąca krew, co spowodowane jest przez charakter przypisany całemu wszechświatowi, z którym odczuwamy współbytowanie. Wszystko to nie ma nic wspólnego z filozofią jako nauką, ma jednak wiele wspólnego z filozofią jako czynnikiem historycznym z tej przyczyny, że filozofia, właśnie nie będąc nauką, była głównie czynnikiem historii. Podatność na różne rodzaje metafizycznego patosu odgrywa, jestem przekonany, wielką rolę zarówno w formowaniu systemów filozoficznych poprzez subtelnie rozwijaną logikę filozofa, jak i — częściowo^- w decydowaniu o modzie i wpływie różnych filozofii na grupy czy pokolenia, które się z nimi zetknęły. A subtelne zadanie odkrycia owej zmiennej podatności i pokazania, jak pomaga ona w ukształtowaniu systemu lub jak przydaje idei pozornej wiarygodności i popularności, jest częścią dzieła historyka idei.

(4) Poza tym zajmuje się on, jeśli chce zapoznać się z rzeczywiście istotnymi czynnikami w większych prądach myślowych, badaniem, które można określić mianem semantyki filozoficznej, \studiami nad uświęconymi słowami lub zwrotami w danym okresie albo prądzie z zamiarem usunięcia ich niejasności/wyliczenia ich różnych odcieni znaczeniowych i zbadania tego, w jaki sposób pogmatwane kompleksy idei, biorące się z tych niejasności, oddziałały na rozwój doktryn lub przyspieszyły niedostrzegalna przemianę jednej mody myślowej w inną, być może przeciwnąj W dużej mierze na skutek swej niejasności same słowa zdolne są do takiego niezależnego oddziaływania jako siły w historii. Termin, zwrot, formuła, która zyskuje popularność lub akceptację z racji swego znaczenia albo myśli, jakie nasuwa, z racji pokrewieństwa z panującymi w danym wieku przekonaniami, standardami wartości, gustami, może pomagać w zmianie przekonań, standardów wartości, gustów, ponieważ inne jej znaczenia lub to.