Obraz3

Podstawowe elementy	Wybrane strategie
Dostarczanie funkcjonalnych informacji	Przedyskutowanie efektów działania kategorii środków psychoaktywnych (np. halucynogeny, stymulujące, tłumiące) poprzedzone analizą kroków podejmowania decyzji.
Sprawdzenie percepcji ryzyka i szkodliwości	Czy uczniowie poznali bezpośrednie (krótkoterminowe) i długoterminowe konsekwencje podejmowania decyzji związanych ze zdrowiem (konsekwencje dotyczące własnej osoby i najbliższego otoczenia). Zachęcenie uczriiów/do przedyskiitowariią, wjjaki sposób bezpośrednie (krótkotrwałe) pozytywne konsekwencje mogą stać się trwałymi negatywnymi konsekwencjami.
Koncentracja na bezpośrednich konsekwencjach społecznych	Zachęcenie uczniów do przyjrzenia się swoim osobistym celom życiowym i związanym z nimi codziennym aktywnościom. Przedyskutowanie, jaki wpływ mogą mieć zachowania ryzykowne na codzienną realizację osobistych celów.
Odniesienie do wewnętrznych i zewnętrznych wpływów	Czy uczniowie poznali, jakie zewnętrzne czynniki mają wpływ na ich decyzje? Czy uczniowie wiedzą, w jaki sposób ich osobiste przeżycia wpływają na podejmowanie decyzji?
Korygowanie błędnych przekonań na temat nasilenia zachowań ryzykownych w danym środowisku	Porównanie statystyk z własną percepcją: np. poprowadzenie klasowej dyskusji o liczbie osób „w moim wieku” zaangażowanych w ryzykowne dla zdrowia zachowania, np. ile, zdaniem uczniów, osób w szkole sięga po narkotyki, konfrontowanie tego z wynikami aktualnych wiarygodnych badań (obejmujących daną szkołę czy środowisko).
Odniesienie do potrzeb rozwojowych	Czy uczniowie rozpoznają swoje potrzeby rozwojowe? Czy uczniowie mają pomysł/plan na konstruktywne zaspokajanie swoich potrzeb?
Rozwijanie osobistych i społecznych kompetencji	Budowanie, rozwijanie umiejętności: -    porozumiewania się, -    podejmowania decyzji, -    radzenia sobie ze stresem, -    osiągania celów. Koncentracja na przepracowywaniu kolejnych kroków uczenia się określonych umiejętności i na wprowadzaniu ich w życie (korzystanie z tych umiejętności w realnych sytuacjach życiowych).

Zaangażowanie liderów młodzieżowych	Czy klasa identyfikuje osoby obdarzane największym zaufaniem i szacunkiem, które w razie potrzeby mogłyby służyć pomocą i aktywizować społeczność klasową? Ustanowienie szerszego, szkolnego programu rówieśniczego (rówieśniczy doradcy, rówieśniczy edukatorzy, rówieśniczy opiekunowie).
Zaangażowanie dorosłych liderów	Społeczność szkolna spośród dorosłych pracowników szkoły wybiera osoby obdarzane największym zaufaniem. Szkolenie tych osób i motywowanie do pracy z młodzieżą.

Ostaszewski²¹ zwraca uwagę na jeszcze kilka istotnych dla powodzenia programu profilaktycznego spraw (także w oparciu o wyniki badań skuteczności): cb przygotowanie i motywacja realizatorów podstawy empiryczne i teoretyczne

0    interaktywne metody i odpowiednia intensywność zajęć <d> działania szkolno-środowiskowe

potrzeby grup mniejszościowych, dzieci i młodzież z grup zwiększonego ryzyka >=i> ewaluacja i monitorowanie.

Przygotowanie i motywacja realizatorów. Dobre przygotowanie nauczycieli powinno obejmować zarówno dostarczenie im odpowiednich umiejętności konstruowania programu, jak

1    realizacji działań profilaktycznych (m.in. umiejętności wykorzystywania aktywnych metod edukacyjnych). Polecam przy tym programy szkoleniowe, które zawierają nie tylko mniej lub bardziej rozbudowany instruktaż konstruowania i realizacji programu, ale także dają możliwości konsultowania tworzonych na bieżąco programów oraz superwizji²² wdrażanych pomysłów. Przestrzegam jednocześnie przed powierzaniem zadań profilaktycznych wyłącznie w ręce „oddelegowanych” osób (np. pedagoga szkolnego i kilku zaangażowanych nauczycieli). Doświad-

²¹    Ostaszewski K., Skuteczność profilaktyki używania substancji psychoaktywnych. Podstawy opracowywania oraz ewaluacja programów dla dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003

²²    O znaczeniu superwizji w rozdziale „Nie można już uczyć po staremu”, s. 45