Obraz1 4

PODSTAWOWE ELEMENTY SKUTECZNEGO PROGRAMU PROFILAKTYCZNEGO

Wiele zespołów pedagogicznych szkół, które obecnie stanęły przed koniecznością tworzenia własnych szkolnych programów profilaktycznych, może doświadczać niepewności i wątpliwości, jak się do tego zadania zabrać. Pojawia się przy tym także dylemat: czy poradzić sobie z tym wymogiem wyłącznie jak z wymogiem i „odrobić zadaną lekcję”, sporządzając odpowiedni dokument (program profilaktyczny szkoły), który wyląduje w szufladzie (obok programu wychowawczego), czy też podjąć próbę tworzenia czegoś, co może realnie wspierać codzienną działalność dydaktyczną i wychowawczą szkoły? Mam nadzieję, że ta książka trafi w ręce osób, które wybrały drugie rozwiązanie i będzie dla nich choćby niewielką inspiracją i pomocą.

Fetro i Drolet¹⁷ omawiają wnioski z wieloletnich badań nad skutecznością działań profilaktycznych (prowadzonych m.in. przez National Institute on Drug Abuse, US Department of Edu-cation, Safe and Drug Free Schools, Centers for Disease Con-trol), wskazując na następujące elementy skutecznych programów profilaktycznych:

Dostarczanie odpowiednich informacji

Młodzież potrzebuje adekwatnych, pewnych i wiarygodnych informacji na temat zdrowia i zachowań ryzykownych. Element ¹⁷ Fetro J.V, Drolet J.C., Essential elements of Prevention Programs, PBS Teacher Source, 2003

ten jednak nie może zdominować programu, bo programy oparte wyłącznie na działalności informacyjnej cechuje najniższa skuteczność.

Sprawdzanie percepcji ryzyka i szkodliwości

Młodzi ludzie podejmują decyzje na podstawie subiektywnej oceny ryzyka (mają własne zdanie o tym, jak dane zachowanie ryzykowne może wpłynąć na ich życie i tym zdaniem kierują się w działaniu). Warto te oceny poznawać i poddawać refleksji.

Koncentracja na bezpośrednich (krótkoterminowych) konsekwengach zachowań ryzykownych

Poważne, długoterminowe konsekwencje, takie jak uzależnienie, trwała utrata zdrowia, mogą wpływać na decyzje, jednak nastolatki „żyją chwilą” i kierują się głównie bezpośrednimi konsekwencjami społecznymi („co mogę stracić albo zyskać tu i teraz, podejmując jakieś zachowanie?” - np. utrata akceptacji grupy, odrzucenie, podziw).

Uwzględnianie wewnętrznych i zewnętrznych wpływów

Na zachowanie każdej młodej osoby wpływają czynniki wewnętrzne (doświadczenia, przekonania, nastawienia uczuciowe, dawne urazy) oraz zewnętrzne (rówieśnicy, szkoła, media). Warto zachęcać młodzież do uświadamiania sobie tych wpływów, poddawania ich refleksji.

Korygowanie błędnych przekonań o nasileniu zachowań ryzykownych w najbliższym otoczeniu

Młode osoby opierają często swoje decyzje (dotyczące zachowań ryzykownych) na własnych, subiektywnych „statystykach”, np. „w naszej klasie prawie wszyscy palą trawę”. Po bliższym przyjrzeniu się sprawie okazuje się, że w 30-osobowej klasie okazyjnie pali marihuanę 6 osób.

Uwzględnianie potrzeb rozwojowych młodzieży

Wiele młodych osób podejmuje zachowania ryzykowne z nadzieją zaspokojenia swoich potrzeb (poszukują poczucia bezpieczeń-