Obraz7 (68)

140 4. Fundamentalne zasady rachunkowości

podstawowych zasad użytkownicy podanych informacji mogą je zrozumieć i wybrać spośród nich te, które są ważne i użyteczne w danym procesie decyzyjnym.

Nie zajmując stanowiska w debacie: zasada nadrzędna, konwencja, koncepcja czy założenie, w niniejszej książce wyodrębniono kilka zasad czy też koncepcji fundamentalnych i krótko omówiono ich istotę. Jako podstawowe przyjęto następujące koncepcje i zasady:

1)    koncepcję jednostki gospodarczej,

2)    koncepcję pomiaru pieniężnego,

3)    zasadę wyceny według kosztu historycznego,

4)    zasadę periodyzacji.

Koncepcja jednostki gospodarczej przejawia się w założeniu, że z punktu widzenia rachunkowości każda jednostka gospodarcza jest wyodrębniona i oddzielona od właścicieli i innych jednostek. Dzięki przyjęciu tego założenia można:

•    określić transakcje i zdarzenia gospodarcze podlegające księgowaniu, a także ustalić zakres informacji, które powinny zostać odzwierciedlone w sprawozdaniu finansowym,

•    oddzielić funkcje własności od funkcji zarządzania i rozliczać zarząd jednostki gospodarczej z odpowiedzialności za skuteczne i efektywne zarządzanie kapitałem powierzonym mu przez właścicieli.

-Koncepcja pomiaru pieniężnego pozwala na wyodrębnienie tych obszarów danych, które można wyrazić wartościowo, czyli w jednostkach pieniężnych. U podstaw tej koncepcji leży założenie, że pieniądz jest stałym, obiektywnym i zapewniającym porównywalność miernikiem wartości, zarówno w czasie, jak i w przestrzeni (np. porównywalność wielu jednostek w tym samym roku lub tej samej jednostki w ciągu kilku lub kilkunastu lat).

Zasada wyceny według kosztu historycznego określa sposób wyceny, a co za tym idzie - wykazania w sprawozdaniu finansowym jednostek dóbr i usług nabytych w różnych okresach. Ze względu na koncepcję pomiaru pieniężnego zasada wyceny w koszcie historycznym, czyli ujmowanie nabytych dóbr i usług według wartości wymiany w dniu nabycia, zyskała miano obiektywnej.

Zasada periodyzacji nakłada obowiązek prowadzenia ewidencji księgowej z podziałem na okresy. Wszystkie operacje za dany okres powinny być zaksięgowane w czasie umożliwiającym terminowe wystawienie obowiązujących jednostkę deklaracji podatkowych i dokonanie rozliczeń finansowych.

Zgodnie z zasadą periodyzacji każdy okres sprawozdawczy kończy się zamknięciem, czyli sporządzeniem sprawozdań finansowych za dany rok. W związku z tym księgi rachunkowe za dany rok obrotowy muszą stanowić zwartą całość.

Zasady rachunkowości

Niewątpliwie nadrzędną zasadą rachunkowości jest zasada rzetelnego i jasnego obrazu (true and fair view), która nakłada na jednostki obowiązek odzwierciedlania ich rzeczywistej sytuacji majątkowej i finansowej. Z tego punktu widzenia zasady prawidłowej rachunkowości są uwzględniane w przepisach regulujących jej prowadzenie w poszczególnych krajach. Także w Polsce podstawowy akt prawny w tej dziedzinie -Ustawa o rachunkowości, zawiera następujące stwierdzenie: „Jednostki obowiązane są stosować określone ustawą zasady rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy”.

Aby uzyskać rzetelny i jasny obraz danej jednostki, należy:

•    prowadzić bieżącą rejestrację zdarzeń gospodarczych w sposób gwarantujący rzetelne, prawidłowe i kompletne ich ujęcie,

•    dokonywać zapisów w porządku chronologicznym (według dat) i systematycznym (według kont bilansowych i wynikowych),

•    dokumentować zapisy.

Zasadą bezpośrednio wynikającą z reguły obowiązkowego prezentowania rzetelnego i jasnego obrazu, a właściwie stanowiącą jej uzupełnienie, jest zasada wyższości treści nad formą. Wyraża się ona w obowiązku przedstawiania zgodnej z rzeczywistością sytuacji majątkowej i finansowej jednostki, jej wyniku finansowego i rentowności. Dopuszcza się przy tym stosowanie uproszczeń, pod warunkiem, że nie wpłynie to negatywnie na ukazanie faktycznego obrazu jednostki.

Z nadrzędnej zasady bezpośrednio wynikają także inne, równie istotne postulaty czy założenia rachunkowości. Wspólnie tworzą one fundament, na którym są oparte zasady wyceny i inne metody postępowania w rachunkowości, a szczególnie w sprawozdawczości finansowej. Do najważniejszych, podstawowych zasad rachunkowości należą:

1)    zasada kontynuacji działalności,

2)    zasada memoriałowa,

3)    zasada ciągłości (stosowanych metod rachunkowości),