Obraz3 (35)

nocześnie dalszym ciągiem swojej babki i początkiem siebie — matki... i tak dalej.

Świat nie przypomina więc łańcucha przyczyn i skutków; jest raczej spiralą rozwijającą się w obu kierunkach, ku śmierci i ku nowemu życiu. Zasadą tak skonstruowanej rzeczywistości nie jest „linearne" mnożenie się osobników w obrębie gatunku, ale metaboliczna przemiana materii.

Nawet nieważne — materii organicznej czy nieorganicznej. Miłobędzka opowiada o rzeczywistości roślin, kamieni, sprzętów, ludzi i zwierząt, jakby mówiła o Wyższej Jedności, która jest naszym wspólnym losem. Jesteś — drzewem w owocu zanim pąkiem, kwiatem jeszcze korzeniem, zaczynem, pęknięciem w kamieniu, własnym chwytem z dna" (Matka) — pisze w pięknym wierszu poświęconym tytułowej matce. Zwróćmy uwagę na chwyty stylistyczne, w każdej dobrej poezji wyznaczające poprzez formę charakter przedstawianych treści. Wyrzucenie czasownika na początek tekstu pozwoliło na równoległe, jakby zrównujące uszeregowanie rzeczowników, upodobnienie ich do siebie także poprzez podobieństwo deklinacyjnej końcówki narzędnika.

W wierszu Pamiątka po mnie, pamięć po rodzicach proces upodobniania poszedł jeszcze dalej; „najmniejsze ogromne zagubione znalezione uczepione piasku / ze śmiechem zasypuje małe oczy małe uszy małe nogi / co to kogo to kokon kulka jajko matko dziecko". Dwa pierwsze przymiotniki są identycznie skontrastowane jak dwa następne imiesłowy przymiotnikowe i mają tę samą końcówkę deklinacyjną (-e); później następuje jakby przerwa na dziecinną „zabawę w piasku", co poetce pozwala na zabawę słowem „piasek" (uczepione piasku ze śmiechem zasypuje), zdanie to zaś zamyka koda oparta znowuż o asocjacje dźwiękowe, tym razem w postaci dosłownej, trzykrotnej powtórki przymiotnika „małe".

Ale prawdziwy fajerwerk wynalazczości poetyckiej kryje się dopiero w ostatnim wersie wiersza, gdzie wszystkie słowa zawierają samogłoskę „o"; wszystkie ■— z wyjątkiem jednego, środkowego, które nie ma „o", ale jest „kulką", czyli słownym ekwiwalentem rzeczonej

34 Miłobędzka : pokrewne, osobne

„okrągłej" samogłoski. Owo „o" spokrewnią użyte wyrazy, a poprzez upodobnienie fonetyczne — spokrewnią ich sensy. Jajko-dziecko-matka staje się utożsamioną trójjednią, zgodnie z filozofią metabolizmu polegającego nie na zmianie, ale na przemianie. Przypominam tytuł cytowanej książki: Pokrewne.

W jednym ze swoich felietonów Wisława Szymborska przypomniała pewną myśl Pitagorasa: „Wszystkie istoty żywe są ze sobą spokrewnione". Miłobędzka idzie dalej jeszcze: wszystkie istoty. Istotą jest rzecz i pojęcie rzeczy, słowo i pojęcie słowa.

4.

Dla nabrania oddechu przed następną porcją rozważań

0    poezji autorki Pokrewnych proponuję fragment znanego liryku Leśmiana z cyklu Łąka — Przemiany¹:

Tej nocy mrok był duszny i od żądzy parny,

I chabry, rozwidnione suchą błyskawicą.

Przedostały się nagle do oczu tej sarny.

Co biegła w las, spłoszona obcą jej źrenicą —

A one, łeb jej modrząc, mknęły po sarniemu,

I chciwie zaglądały w świat po chabrowemu.

Mak, sam siebie w śródpolnym wykrywszy bezbrzeżu,

Z wrzaskiem, który dla ucha nie był żadnym brzmieniem, Przekrwawił się w koguta w purpurowym pierzu,

I aż do krwi potrząsał szkarłatnym grzebieniem.

Uprzedźmy: to wcale nie znaczy, że Krystyna Miłobędzka „jest pod wpływem" czy „nawiązuje" do Leśmiana. Myślę po prostu, że jej myślenie o poezji i o święcie przebiega gdzieś niedaleko Leśmianowskiego. Przynajmniej pod pewnymi względami. „Płochliwe źrebię podejrzane w koniu? kasztan, który spadł w dzieciństwo

1    pogalopował? Obiecać drzewo, jeśli to był kasztan,

1

Bolesław Leśmian, Poezje, PIW, Warszawa 1965.

Tercet na poezję