P1120772 resize

Na x>mMro/iu’ znaczenie bdcmmtów. ważnej grupy kamieni piorunowych - ccrauni. wskazują wyniki badań cmentarzyska hirytualncgo w Buczynie. kolo Krakowa (Prokopowie* Krauss 1967). Bclcmnity wystąpiły lam zarówno w grobach popielnicowych i ciałopalnych jamowych, jak też w jednym grobie szkieletowym. M. Mogielnicka-Urhan i 1997. s. 282-283) stwierdziła wykony dywanie krzemieni w rytuałach, których siady uchwycono na cmentarzysku w Maciejowicach, woj. Siedlce, odległym około 60 km na petoocny w^chOd od kopalni Jfk" Badaczka tego cmentarzyska dochodzi do wniosku, ze obecność krzemieni na cmentarzyskach kultury łużyckiej /wiązana jest z obrządkiem pogrzebowym i sferą wierzeń eschatologicznych.

Podobny związek .* kulturą symboliczną mają najpewniej krzemienie l cmentarzyska całopalnego w Mąkolicoch. woj. Piotrków Trybunalski. Na cmentarzysku tym występują groby jamowe w obstawie kamiennej, datowane na oknjN halsztacki. Według haduc/a cmentarzyska M. Szukały (1995. s 2101 wyroby krzemienne towarzyszyły 68 ze 107 badanych grobów, przy maksymalnej liczbie 22 okazów w jednym grobie. We wstępnym opracowaniu E. Niesiolowska-Śremowska stwierdziła, ze były to głównie okazy ze słabymi siadami obróbki; część z nich była przepalona. Cechy te mogą w sku zywac na symboliczne znaczenie występujących w Mąkolicoch krzemieni. / ceremonią pogrzebową lub i późniejszymi obrzędami kultu zmarłych ino/na wiązać wyraźne skupienie krzemieni wśród bruku kamiennego grobu nr 87 (Hyc. 14).

Ku- 15 Cw/kM »<m Wiain.Oma » • - patia ofiarna; b - wiórek krzemienny;

I <» wmnwH iw/*ń f jwNAaii Wg J. Doaunskie, 11 Gołubkowa t 1975. ryc. 4 i J2q)

AMi 15 Onziim. Woni Indif .OnkNi U): a - Opfcrgnibe; b ~ l-cucrMeiiiktinge;

I ft Nunwnrfuni: Ort ikl+r gtm+óa l\«bllk*tio« Nath I DomaAóa und J. Oolubkow (ItW, AMi. 4 und 32ą)

Interesującego odkrycia dokonali w 1973 r. Joanna Domańska i Jerzy Oolubkow (1975. s. 129-130) na cmentarzysku ciałopalnym w Cieszkowie, woj. Wrocław, datowanym nn V okres epoki brązu i okres linls/tocki C. /. grobem ciałopalnym nr 30, popielnicowym (Ryc. 15). przykrytym brukiem kamiennym. związana była jamka wypełniona próchnicą i spalenizną. Popielnie u zawierała szczątki półrocznego dziecka nieokreślonej płci. Towarzyszyło jej kilka przystawek. W jumcc znulcziono wiórek krzemienny długości 26 mm. taki jakie występują między innymi w kulturze łużyckiej. Według publikacji jest to zarazem jedyny krzemień na cmentarzysku, stąd należy przyjąć, iż jego obecność w tamce jest nieprzypadkowa i znacząca.

Wydaje się. iż badaczom cmentarzysku w Cieszkowie udało się w tym przypadku uchwycić typową jamę ofiarną. Obecność takich obiektów na cmentarzyskach z okresu pól popielnicowych była zapewne dość powszechna. choć dzisiaj w trakcie badań trudno je wyróżnić Obiekty te są śladem ofiar składanych duszom zmarłych. Opis podobnej oftury. współczesny środkowoeuropejskim polom popielnicowym, pochodzi z końca VIII w. p.n.c. i zawarty został przez Homera w jedenastej pieśni Otly.wi opiewającej wizytę u zmarłych - cytuję w przekładzie l.ucjana Sicmiciiskicgo:

..Tani Kury loch. Perimed dzierżą owce obie Ofiarne, a jam miecza dobył i nim robię Dół w ziemi, jeden łokieć szeroki i długi;

Dokoła libacyjnc zmarłym leję strugi:

Najpierw sam miód i mleko, potem słodkie wino.

W końcu wodę zmieszaną / mąki odrobiną I ślubowałem marom małym, że gdy stanę W Itace, wraz jałówkę dam im nieskalaną Na żertwę i na stosie spalę coś cennego;

Tejresjaszowi nadto zabiję czarnego Barana.co rej wodzi w całej mej oborze.

A gdym tak cienie zmarłych przebłagał w pokorze.

Onym owcom pokornym podciąłem gardziele.

I krew w ten dół ściekała”. (...)

XI. w . 23-36

W cytowanym fragmencie Odysei mamy zapis świata sac rum widziany oczyma człowieka tej samej epoki, co nasze polu popielnicowe, tyle że nu terenie Kgei. Świat śródziemnomorski był jednak wówczas powiązany ze światem środkowoeuropejskim (Ryc. 9-11). czego religia związana / ciałopaleniem jest jednym / dowodów, a innym rozprzestrzenianie się » stylistyka wyrobów z brązu. W cytowanym fragmencie Otłysei mowa zarówno o ofiarach zw ierzęcych. czynionych na rzecz dusz zmarłych, w tym ofierze z krwi. toczonej do jamy w ziemi, jak też o roli ogniu w ciałopaleniu na stosie, w tym przypadku ..czegoś cennego". Nawet w ielkość jamy ofiarnej z Otiwsci jeden łokieć szerokiej i długiej chootuż większa około 2-3 razy od jatukt z Cieszkowa, mającej średnicę około 25 cm. pozostaje w odpowiednich proporcjach, zważywszy adresata i cci ofiary oraz. osobę ofiaroc/yńcy w Otłysti.

314