P1190840

22*

f. Orupfc jónwIlMlw-iUopolikt

V« wschodni*J oaęśol Górnego Śląska, v zaohodnlej Mnłopolac©, a takie « południowo-wschodniej Ylalkopolaca, we wczesnej opoce 2«. łasa roswijela alf v dala syn ciągu grupa górnośląsko-malopolska.

V bardso ogranie sony stopniu na taran zajęty przez tf grupę dotarły niektóra elementy stylu halsztackiego. V zasadzie przeniknęły one s obrębu grupy śląskiej Jedynie do strefy pogranicznej we wschodniej esęiel Górnego śląska. Ha ensntarsyskaoh w okolicaoh Strzale Opól-•kioh ety Gliwic spotyka się nieco ceramiki wykonanaJ wadia prawideł styla halsztackiego. Występuje tu nawet kilka naczyń malowany oh. Dotarły tai na tan taran niektóre ozdoby, szpile ozy zapinki, typowa dla lląakiaj odziany etylu halsutaoklego, a taki# Zolazne pinakle •iskierki z boozzyal występeai. 0 ile Jednak prawidła stylu halsztackiego nie przyjęły się w grupie górnośląsko małopolskiej, a wyroby wykonane w styla halsztackie przeniknęły Jedynie do zachodnich peryferii tej grupy, o tyle przyjęty został 1 rozpowszechniony nowy metal - ielazo. Hatoalast ceramikę we wczesnej epoce żelaza, a zwłaszcza w okresie balettaokiz C, produkowano w dalszym ciągu wedle prawideł obowiązujących u schyłku opoki brązn. Nastręcza to duże trudności przy ustalaniu chronologii.

V okrasie halsstaokiz C w obrębie grupy górnośląsko-malopolakiej, s świat so ta w Jej podgrupie częstochowsko-gliwickiej dość powszechnie występowały aa omentarsyskaoh groby szkieletowe obok ciałopalny oh -najczęściej bezpopielnicovyoh. ¥ podgrupie kępińskiej, zajmująoej południowo-wschodnią częśó Wielkopolski 1 przylegle skrawki śląska, groby szkieletowe były mniej 1 lotnie reprezentowane• Najliczniej występowały ta pochówki oiaiopalae Jamowe, zakładane w obstawach kamiennych i nakrywane brukani kamiennymi. Podobnie w podgrupie krakowskiej, zaJaaJąoej zachodnią częśó Małopolski, liczebnie przeważały także po-ohówki ciałopalna, przy znacznie większym udziale grobów poplelnioo-wych. ¥ okresie halsztackim D szkieletowy obrządek pogrzebowy zanika za korzyść grobów ciałopalnych, zwłaszcza popielnicowy oh. Na teren grupy górnośląsko-małopolskiej docierają od północy wpływy ze strony grupy wsehodniowlelkopolskloj. Pojawia elę też, choć sporadycznie, ceramika inkrustowana. V okresie tym niepokoje polityczne związane t penetracją najeźdźców o kulturze scytyjskiej nie ominęły też oma-wlanej grupy, ślady najazdu scytyjskiego uchwycono na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej /Rzędkowloe woj. Częstochowa/, a także w okolicach Krakowa. Z grupą górnośląsko-małopoleką wiąże się osiedle obronne rozmieszczone na Pogórzu Karpackim w dolinie Dunajoa /tabl. LII, 5/. Schyłek okresu halsztackiego przyniósł upowszechnienie elę ciałopalenia na całym terenie grupy gómośląeko-mełopoleklej.

Na nlelioznyoh omentarzyskaeh datowanych na wczesną fasę okresu lateńskiego obok grobów popielnicowych występowały pochówki podklosaowe, podobne do typowych dla młodszej fazy kultury pomorskiej.

g. Kultura łużycka na Słowacji

¥• wczesnej epooe żelaza na Orawie wytworzyło elę zwarte zgrupowanie stanowisk kultury łużyckiej, które sięgnęło także na obssar Liptowa. Rozpoczęto tu budowę osad obronnych /m.ln. Yyzny Kubln—Tupe Skala/ zakładanych w miejscach z natury obronnych. Fortyflkowano Je wałami o konstrukcji kamienno-drewniano-Ziemnej. ¥ały dochodziły do wysokości 8 — 12 m. Do wnętrza grodów wiodły bramy. Zabudowa wewnętrzna, złożona z drewnianych chat zbudowanych w konstrukcji zrębowej, miała dosyć regularne rozplanowanie. Rzędy domów porozdzielane były ulioa-ni. Niektóre chaty wzniesiono na podmurówkach ułożonych z kamieni. Spotyka się podłogi wylepione gliną, z paleniskiem na środka izby. Ye wnętrzu chat znajdowano skupienia glinianych ciężarków tkackich, stanowiące pozostałość po warsztatach tkackich, duże ilości ułamków ceramiki , wyroby brązowe i żelazne, kośoi bydła rogatego, owiec i zwierząt dzikich. Natrafiono też na pozostałości ziaren zbóż, a także na ziarna bobu i grochu. Obok domów znajdowały się - wkopane częściowo w siemię - duże naczynia zasobowa, być noże - przeznaczone na przechowywanie wody. V niektórych grodach /Tupa Skała/ znaleziono brązowe grodki strzał typu soytyjskiego, zapewne wiążące się z zaobserwowanymi warstwami pożaru 1 zniszczeń, ślady osadnictwa są także poświad-ozone z jaskiń. Na omentarzyskaoh można zaobserwować niezwykle zagęsz-czonia grobów /Dolny Kubin-Mezlhradne/ ciałopalnych popielnicowych, które ustawione były gęsto obok siebie, i na różnych poziomaoh, two-rząc kilka warstw. Część grobów była nakryta wspólnym brukiem. Na Orawie we wozesnej epooe żelaza rozwinął się ośrodek odlewni osy, w którym produkowano ażurowe ta rożki, zapinki i inne przedmioty brązowe.

h. Grupa tarnobrzeska

Na terenach położonych w dorzeczu Sana, Yisłokl oraz na obu brzegach Wisły, w pobliżu ujścia owych rzek, we wczesnej epoce żelaza rozwijała się w dalszym ciągu grupa tarnobrzeska. Wykazuje ona dużą odrębność w stosunku do pozostałych grup ealiczanych do kultury łu-żyoklej• Na dużych, płaskich cmentarzyskach pospolicie występowały groby ciałopalne, najczęściej popielnicowe. V grobach przeważnie znajdowała się tylko popielnica, nakryta misą, a nader rzadko wystę-