S5004040

390 Agnieszka (leszczyńska

Najbardziej charakterystycznymi przedstawicielami typu XVIII są okazy z Bródna, grób 1 - tabl. XIII, 6 (Altschlcsicn 1:1926, s. 273, ryc. 18), Kalinowic, znalezisko luźne (Jahn 1919, s. 96, tabl. VI:6) oraz Spicymicrza, grób 58 (Kietlińska, Dąbrowska 1963, s. 153, tabl. VIII: 18, 19). Poza nimi zbliżone parametry mają groty z Kutna, stan. 2, grób 6 (Moszczyński 1994, s. 232, tabl. V:6-6a); Spicymicrza groby 34 i 254 (Kietlińska, Dąbrowska 1963, tabl. V:5 i tabl. XXXIV:27)| Lachmirowic groby IX i XXIV (Zielonka 1953, s. 360 ryc. 7:11 i s. 374 ryc. 21: lOb) oraz Mlodzikowa grób 4 (Dymaczcwski 1958, s. 183 ryc. 8:2)*.

Większość wymienionych powyżej egzemplarzy ma długość podobną do okazu z Łączek-Pawlówka, poza grotami ze Spicymicrza, które są o 2-3 cm krótsze. Zbliżone są również proporcje długości liścia i tulei oraz szerokość liścia. Elementem wspólnym opisywanego zabytku oraz innych należących do typu XVIII jest długość środkowego żeberka, które u wszystkich egzemplarzy sięga końca liścia. Natomiast usytuowanie maksymalnej szerokości liścia około połowy jego długości jest cechą rzadziej występującą u typu XVIII. Pod tym względem najbardziej zbliżony do grotu z Łączek jest okaz z Bródna, zaś proporcjami, lecz nieco krótszy - grot z Lachmirowic grób XXIV.

Przedstawione zabytki pochodzą z obiektów grobowych datowanych na późny okres rzymski, a szczególnie na fazę Ci (Kaczanowski 1995, s. 24). Powszechnie uważa się, że tak krótkie groty o długości 15 i mniej centymetrów były grotami oszczepów, służącymi jako broń pociskowa. Potwierdzeniem tego przypuszczenia może być kilkakrotne znalezienie w jednym grobie razem z grotem tego rodzaju drugiego większego, służącego zapewne jako grot włóczni (Godłowski 1977, s. 53). Takie przypadki datujemy właśnie na fazy Bi lub Ci (Godłowski 1977, s. 64).

W wypadku grotu z Łączek-Pawlówka jednoznaczne datowanie zabytku jest znacznie utrudnione, gdyż stanowi on pojedyncze znalezisko. Badania powierzchniowe w miejscu odkrycia nie wykazały żadnych śladów osadnictwa, tak więc możemy przypuszczać, że jest to znalezisko luźne. Wnioski na temat chronologii zabytku można sformułować jedynie na podstawie analogii i w ten sposób przyporządkować go do wczesnej fazy późnego okresu rzymskiego. Natomiast sprawa pochodzenia tego grotu i powiązania miejsca jego odkrycia z osadnictwem kultury przeworskiej pozostałe otwarta. Najbliższe stanowiska kultury przeworskiej grupują się wzdłuż Wisły i jej dopływów (Kokowski 1991, s. 185). Z faz B2/C1 i Cu pochodzą materiały ze stanowisk: Dobre stan. 2, Dratow stan. 2, Kraśnik, Jakubowice, Opoka, Masów (Kokowski 1991, s. 189), oraz niepewnie datowane z Opola Lubelskiego. Być może właśnie z horyzontem znalezisk z tych miejscowości łączyć należy grot kultury przeworskiej z miejscowości Łączki-Pawłówek.

LITERATURA

Aluchlcairn

1926 „Altachlesien" 1, 1. 263-274.

Dymaczcwski A.

1958 Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Młodzika-wie. pow Środa. PAP VIU-1X, s. 179-442.

)ahn M.

1919 Uie oberschlesischen Fundę aus der rómischen Kalserzeit. PZ X, • 80-149.

Godlewski K.

1977 Materiały do poznania kultury przeworskiej na Górnym Śląsku. Mat. Star. 1 Wcz. IV, s. 7-238.

Kaczanowski P

1995 Klasyfikacja grotów brotu drzewcowej kultury prze-worskie/ z okresu rzymskiego, [w:] Klasyfikacja zabytków archeologicznych 1, Kraków. ¹

Kietlińska A., Dąbrowska T.

1963 Cmentarzysko z okresu rzymskiego we wsi Spi-cymlerz, pow. Turek. Mat. Star. IX, s. 143-254.

Kokowski A.

1991 Lubelszczyzna w młodszym okresie przedrzym-skim i w okresie rzymskim. Lublin.

Moszczyński |.

1994 Cmentarzysko kultury przeworskie/ z okresu rzymskiego w Kutnie, woj. Płockie, st. 2, 3, 6, Kultura przeworska I, Lublin, s. 213-236.

Zielonka B.

1953 Cmentarzysko z okresu cesarstwa rzymskiego w Lach miro wicach w pow. Inowrocławskim. PArch., s. 353-386.

MONUMENTA STUDIA COTM1CA IV, LUBLIN 2004

EUROPA BARBARICA

Marcin Rudnicki

Złota moneta celtycka z osady w Pełczyskach, woj. świętokrzyskie

Dzięki wsparciu finansowemu Telekomunikacji Polskiej S A w 2000 r. możliwe stało się wznowienie badań archeologicznych na osadzie w Pełczyskach (gm. Złota, pow. Pińczów) -jednym z najciekawszych stanowisk celtyckich w Małopolscy Zachodnia -

Osada w Pełczyskach odkryta została przypadkowo przez ś.p. Ł. Okuliczową w łatach 1958-1959 (Okuliczową 1962, s. 73-75) przy okazji badań weryfikacyjnych prowadzonych w miejscu, w którym dwadzieścia lat wcześniej znaleziono broń i naczynia brązowe, stanowiące prawdopodobnie wyposażenie grobu z wczesnego okresu rzymskiego (Nosek 1947, s. 147). Badania osady kontynuowane były w latach 1961-1973 pod kierownictwem D. Szlifirskicj, w ostatnich dwóch sezonach przy współudziale L. Gajewskiego. W trakcie dziewięciu sezonów wykopaliskowych przebadano obszar o powierzchni przekraczającej 1675 m² pozyskując pokaźny zbiór materiałów o różnej chronologii i przynależności kulturowej, począwszy od neolitu do późnego okresu izymskiego. W sumie odsłonięto, co najmniej 122 obiekty osadnicze, które w przeważającej części uznać można za pozostałości jam o charakterze gospodarczym. Co najmniej 15 spośród nich należałoby traktować jako relikty obiektów o charakterze mieszkalnym. Ponadto, na terenie osady odkryty został 1 grób szkieletowy (zapewne z wczesna epoki brązu) oraz 5 pochówków zwierzęcych, w tym 3 pochówki psów i 2 pochówki koni. Zdecydowaną większość pozyskanych wówczas zabytków ruchomych wiązać można z okresem lateńskim oraz okresem wpływów rzymskich.

Niestety, w ciągu kilkudziesięciu lat, które upłynęły od momentu zakończenia badań zaginęła trudna do oszacowania część materiałów oraz większość dokumentacji Opracowanie tego, co pozostało, wymaga ponownego rozpoznania stratygrafu stanowiska, co stało się jedną z głównych przyczyn wznowienia badań archeologicznych w Pełczyskach. Wśród pozostałych przyczyn wymienić należy wciąż niezadowalający stopień rozpoznania osady (np nadal mc jest znany jej zasięg i rozplanowanie przestrzenne) oraz postępującą destrukcję stanowiska, spowodowaną erozją terenu intensywnie eksploatowanego rolniczo.

Omawiana osada znajduje się na płd.-wsch. skraju miejscowości Pełczyska, obejmując swoim zasięgiem południowym stok oraz dno lessowej doliny, po dwóch stronach strumienia, który 7 km dalej uchodzi do Nidy.

W sezonie 2000 przebadano obszar o powierzchni 1,55 ara w obrębie pięciu, znacznie oddalonych od siebie wykopów. Miąższość nawarstwień kulturowych zarejestrowana w poszczególnych wykopach była bardzo zróżnicowana i wynosiła od 0,86 m do 2,60 m od powierzchni gruntu. Podczas wykopalisk odsłonięto w sumie 33 obiekty osadnicze (w tym połziemiankę z wczesnego okresu rzymskiego, część dużej jamy magazynowej, z której dna wypreparowano znaczną ilość zwęglonych ziaren zboża¹ oraz czternastometrowy odcinek rowu o głębokości ok. 0,80 m i szerokości ok. 2,20 m, którego funkcja nie jest jasna). Zabytki ruchome pozyskane w trakcie badań reprezentują bardzo szerokie spektrum, zarówno pod względem chronologii, jak i przynależności kulturowej - począwszy od wczesnej epolu brązu, az po okres wędrówek ludów.

Równolegle z eksploracją wykopów prowadzone były badanu powierzchniowe z zastosowaniem wykrywaczy metali, których celem było rozpoznanie zasięgu stanowiska. Prospekcją objęto przede wszystkim dostępne do tego typu badan tereny, które nigdy mc zostały rozpoznane tiady-

dobno

Chronologia tego obiektu ieM sporną onmtą (koc

■ ukfcsnu Utolskun tost bstdao ptswdopo

1

W tym miejscu pragnę służyć podziękowania dr. Hanaszowi Knntnemu za cenne wskazówki oraz informacje o grotach podobnych do egzemplarza I jMjtBHĘ