ScanImage073

gtmdy, lub delegatów tychże, gdy decyzje obejmowały obszar ₀b(Otfl Wolni obywatele każdej terytorialnej wspólnoty mieli obowiązek jej ^

dc podjęcia takiej decyzji, podobnie jak wspólnych postanów^1Ll1 ^

i

■ „ia wśród Finów stałych oddziałów zbrojnych utrzymywanych przez

__TT t

.    «*ci ziem zachodniofióskich rozwój społeczno-polityczny szedł

^iło _{ⁿ . kuracyjnego zjednoczenia wspólnot osadniczych podobnie jak ^ód ^{mieJSCC ówcześnie na} Gotlandii (H.N. Yrwing, 1940. s. 18n), pod w^{WCm w}>'^bierany^ch przedstawicieli warstwy ludzi bogatych i znako-■ż °czy ^ynikal° ^{to z} rozwoju gospodarczego, w którym uprawa ziemi miała ^el iT ^StC .^Zl?^aczcnie» ^lecz głównych źródeł dochodu dostarczały żegluga, ^^ani °^rS^ * lodowy oraz stada bydła i koni. Oczywiście procesy po-v *^akich federacji w przypadku Finów zaczęły się o parę wieków ¹¹¹² na Gotlandii i nigdzie nie zostały doprowadzone do końca.

150

przynależność do struktur politycznych była także czysto nominalna i żała się współpracą w zakresie wymiany dóbr oraz płaceniu nało?,₀ , bezprawnie danin i trybutów'. Wykorzystanie do tego typu obliczeń archeologicznych jest na razie niemożliwe wobec bardzo słabego zaaw ^ sowania prac nad ich odkrywaniem.

Struktura społeczna Finów Zachodnich w ciągu LX-X1II wieku ulep ciągłym przekształceniom i procesy te były szybsze w obszarach intensy* niejszego rozwoju gospodarczego, wolniejsze tam, gdzie brak kontaktów zewnętrznych lub tylko doraźny ich charakter stymulował stabilizacje i petryfikował tradycję. Jeszcze w XII w. o wejściu do warstwy [_U(|_Ł „znakomitych” decydowała wartość posiadanego majątku ruchomego zdobywanego przez udział w handlu lokalnym i dalekosiężnym. Nie mak znaczenie miał także udział w organizowanych drużynach zbrojnych pode. mujących wyprawy łupieżcze lub militarne w celu podporządkowani! politycznego jakiegoś obszaru. Wielkie posiadłości ziemskie powstawał) najczęściej drogą zbrojnego zawłaszczenia lub uzyskania nadania za oddane przywódcy usługi. Inną drogą zdobycia uznania było odznaczenie sis w działaniach na rzecz rodzimej wspólnoty, które w elekcie przynosił} jej bezpieczeństwo i doraźne korzyści gospodarcze. W XIII w. zgodni: z informacjami źródeł pisanych „znakomici” przedstawiciele poszczególnych „prowincji” dysponowali ogromnymi posiadłościami ziemskimi w miejscach stałego pobytu i w oddalonych rejonach tajgi, skąd napływały do nich okresowe opłaty w naturze od tamtejszych mieszkańców (N. Valonen, 1982. s. 64). Mechanizmy powstawania tych majętności były złożone lecz najpewniej wiązały się także z kultywowanym przez Finów prawem dziedziczeni-dóbr rodzinnych przez najstarszego potomka. Oznaczałoby to, że przynajmniej część fińskich „znakomitych” wywodziła się z miejscowych wspólne rodzinnych. Zresztą w Kronice Liwońskicj znakomitych Liwów i Fston czyków określa się mianem „seniores” lub „divites”, co może być wyroz nikiem dla fonn dojścia do najwyższej warstwy społecznej (H.M^oor“

H. Ligi, 1969, s. 34).

Wśród dużej liczby „znakomitych” Finów wymieniani są ^najwa"_i: z nich reprezentujący całą prowincję w kontaktach zewnętrznych z ^a ^ Letgalami i Zakonem Krzyżowym. Z tekstów źródeł nie wynika jedna ^ dysponowali prawem decyzji o losach ziem i ludzi, których P ^ stawicielami. Takie prawo posiadało tylko zgromadzenie ^rcP^r^^zefl wspólnot osadniczych w przypadku, gdy dotyczyło to organizacji art/n/j\y lub HHp.oatów tvchże. edv decvzie obejmowały obszar

W razie puujęem ioxwiv.j    ......j— i----

gała budowa umocnień obronnych, grodów strażniczych, wałów zaP _b j^h i zasieków. Natomiast drużyny zbrojne formowane w celach łupieżcz, ochrony indywidualnych interesów były doraźnie organizowane mające autorytet i środki finansowania. Aż do XIII w. me spotyka «■ ?

151

^{Moora> Ligi}’ ¹⁹⁶⁹’ ^s- ⁴³)-* O prócz ludzi „znakomitych” i wolnych członków wspólnot osadniczych ^vnc już od X w. istniała duża grupa niewolnych, rekrutujących się ^ośród brańców z wypraw łupieżczych i wojennych. Stanowili oni włas-^Z indywidualną zdobywcy, mogli być sprzedawani, wymieniani, lub ^fl°bici. ^z tekstu porozumienia zawartego między Zakonem Kawalerów Mieczowych a mieszkańcami wyspy Saaremaa w 1255 r. wynika, że na ‘jeżyli również „hereditas servorum” czyli osadzeni na ziemi niewolni Moora, H. Ligi, 1969, s. 33). W Kronice Liwońskiej znaleźć można również informację jak to w 1206 r. wysłannicy biskupa ryskiego spotkali _w połocku biednego Liwa z zamku Holme, który za opłatą zgodził się przewieźć do Rygi wiadomości dla biskupa (KL. X, 2). Może to wskazywać na istnienie w społecznościach fińskich ludzi pozbawionych ziemi i wszelkiej własności, a więc zależnych od innych. Ta warstwa tworzyła się zapewne z młodszych synów członków wspólnot terytorialnych, z ofiar napaści łupieżczych, jeńców, sierot itp.

Proces zróżnicowań społecznych, szczególnie szybko ewoluujący w XI i XII w., jest również czytelny w źródłach archeologicznych. Na podstawie wyposażeń w dary grobowe można domyślać się pozycji społecznej zmarłego : wykonywanych za życia zajęć.

Różne tempo i wyraźne odmienności w rozwoju społeczno-ekonomicznym ladności zachodniofińskiej w poszczególnych rejonach ich ziem nie pozwalają ta ogólną charakterystykę. Na podstawie źródeł pisanych, archeologicznych i lingwistycznych można przyjąć, że rozwój społeczno-polityczny Liwów ' części Estończyków szedł w kierunku sformowania władzy książęcej. XIII w. wszelkie uprawnienia „księcia” miał Lembitu w ziemi Sakala czy ^a"Po z Turajdy. Jednakże w' odróżnieniu od współczesnych książąt ruskich y newskich nie zdołali uczynić z członków swych drużyn zbrojnych egłych ^ ^władzy ^wasaIbw, obdarowując ich zdobytymi na wrogach ościami. Sami natomiast zmuszani byli okresowo do zawierania i    ¹ z nacierającymi na ich ziemie obcymi z zachodu, północy

Opuszczony przez własnych „cognati et amici” Caupo po zawar-10; _x i₃^y) ² Procami, musiał się przez jakiś czas ukrywać w Rydze (KL.X,

y ^Vv‘iększości