ScannedImage 9

Przypuszcza się, że Adytowie żyli w starożytnym Hadramawcie. Następnie genealogowie przystępują do dalszego podziału żyjących Arabów, dzieląc ich na dwie grupy etniczne: arabscy Arabowie ('ariba) i zarabizowani Arabowie (mustaWiba). Według nich 'ariba’mi byli Jemenici pochodzący od Qai tan (Joktan ze Starego Testamentu), stanowiąc pierwotną ludność tego kraju. Musta-'ribami byli Hidżazowie, Nadżdowie, Nabatejczycy i Palmyreńczycy — wszyscy wywodzący się od 'Adnana, potomka Izmaela — którzy zaaklimatyzowali się w tym kraju. W tradycji Qahtan 1'Adnan pozostało wspomnienie zróżnicowania Arabów na północnych i południowych. Medyneńczycy, którzy pospieszyli z pomocą Prorokowi w czasie hidżry, byli z pochodzenia Jemenitami, a jego własny szczep, Qurajś, wywodził się od Nizari, z północnej grupy etnicznej. Ghassanidzi ze wschodniej Syrii i Lachmidzi z al-Błry w Iraku byli południowcami mieszkającymi na północy.

Przepaść pomiędzy tymi dwiema grupami ludów arabskich nigdy nie została zasypana. Odwieczny podział istniał zawsze, nawet po pozornym zjednoczeniu narodu arabskiego przez islam.

STOSUNKI Z EGIPTEM

Półwysep Arabski wbija się, jak gruby klin, pomiędzy dwa najstarsze ośrodki kultury: Egipt i Babilonię. Pendżab w Indiach można uznać za trzecie ognisko kultury, a Półwysep Arabski leży pomiędzy nim a Zachodem. Chociaż Arabia nie była w zasięgu kultury obu dolin — ani kraju jednej rzeki, ani też kraju dwurzecza — mimo to nie mogła się uchronić w ogóle od ich wpływu. Jej kultura była jednakże rdzennie miejscowa i należała do typu nadmorskiego. Południowo-wschodnia ludność półwyspu była prawdopodobnie tym czynnikiem, który odgrywał rolę pośrednią pomiędzy Egiptem, Mezopotamią a Pendżabem — trzema ośrodkami najwcześniejszego handlu.

Afryka styka się z Arabią na północy przy półwyspie Synaj, przez który przechodzą szlaki lądowe. Na południu, w pobliżu cieśniny Bab al-Mandab, morze dzieli oba lądy tylko dwudziestoparokilometrowym pasem. Afryka jest także połączona ze środkowozachodnią Arabią trzecim szlakiem, który biegnie wzdłuż Wadi al-Hammamat, naprzeciw łuku Nilu w pobliżu Teb i łączy się z Morzem Czerwonym koło al-Qu§ajr. Ten ostatni szlak był głównym połączeniem. Za panowania XII dynastii egipskiej (około 2000—1788 r. p. n. e.) powyżej Bilbajs, kanał łączył Nil z Morzem Czerwonym. Kanał ten, poprzednik Kanału Sueskiego, odnowiony przez Ptolemeuszów, został ponownie otwarty przez kalifów i był używany aż do odkrycia drogi do Indii (1497 r.) wokół Przylądka Dobrej Nadziei.

MIEDŹ SYNAJSKA

Egipskie zainteresowanie Synajem spowodowane było kopalniami miedzi i turkusów, położonymi w Wadi Magara, w południowej części tego półwyspu, blisko nowożytnego miasta at-Tur. Koczownicy synajscy eksportowali ten cenny

produkt do Egiptu nawet w czasach przeddynastycznych. Faraonowie z I dynastii kierowali tymi kopalniami, lecz okres wielkiej eksploatacji zaczął się za panowania Snefru z III dynastii (około 2720 r. p. n. e.).

Wielki szlak łączący Egipt z Syrią i Palestyną, a stąd biegnący do pozostałych krajów Żyznego Półksiężyca i Azji Mniejszej, ten pierwszy międzynarodowy szlak używany przez człowieka, miał także odgałęzienie na południowy wschód, do kopalni miedzi i turkusów na półwyspie Synaj. W jednym z królewskich grobowców z okresu I dynastii w Abydos (Abdus) Petrie odkrył w 1900 r. na kawałku kości słoniowej wizerunek typowego armenoidalnego semity z etykietką „Azjata". Portret ten przedstawia przypuszczalnie Araba południowego z długą, spiczastą brodą i ogoloną górną wargą. Pewna wcześniejsza płaskorzeźba, należąca do tej samej dynastii, pokazuje nam wychudłego wodza beduińskiego z przepaską na biodrach, skurczonego ulegle przed swym egipskim zdobywcą, który ma zamiar roztrzaskać jego głowę maczugą. Są to najwcześniejsze wyobrażenia istniejących Arabów. Słowo określające beduina (np. ^ramu, koczownik, Azjata) występuje we wczesnych kronikach egipskich, odnosząc się w pewnych przypadkach do koczowników żyjących wokół Egiptu i poza właściwą Arabią.

KADZIDŁO

Arabia Południowa i Egipt zbliżyły się, kiedy ten ostatni unormował swoje stosunki handlowe z Puntem i Nubią (an-Nuba). Herodot⁴ mówi o Sesostrisie (prawdopodobnie Senusert I, 1980—1935 p. n. e. z dynastii XII), jakoby podbił narody nad Zatoką Arabską, przypuszczalnie po afrykańskiej stronie Morza Czerwonego. XVIII dynastia utrzymywała flotę na Morzu Czerwonym, lecz już wcześniej, za panowania Sahure (2553—2541 p. n. e.) z V dynastii dowiadujemy się o pierwszej morskiej ekspedycji egipskiej udającej się morzem do kraju produkującego kadzidło, najprawdopodobniej do Somali na wybrzeżu afrykańskim.

Główną atrakcją dla Egipcjan w Arabii Południowej było kadzidło, które cenili wysoko ze względu na zastosowanie w świątyniach i do mumifikacji. Arabia Południowa była w nie szczególnie bogata. Gdy Nubia została ujarzmiona, a Punt (obecnie Somali) wszedł do sfery wpływów handlowych imperium egipskiego, wtedy to wysyłano wiele ekspedycji do tych krajów celem uzyskania „mirry, wonnej gumy, żywicy i aromatycznych drzew". Taka wyprawa została przedsięwzięta do Puntu przez pierwszą sławną kobietę w historii Hatszepsut (około 1500 r. p. n. e.). Emisariusze jej następcy, TotmozisaIII, zwanego Napoleonem starożytnego Egiptu, sprowadzili z tego samego kraju takie towary, jak: „kość słoniową, heban, skóry panter oraz niewolników". Ponieważ produkty te występują także w Jemenie, w południowo-zachodniej Arabii, jest prawdopodobne, że Egipcjanie używali terminu „Punt" na określenie krajów po obu stronach cieśniny Bab al-Mandab. Złoto także mogło pochodzić z Arabii. Handel

* Ks. II, rozdz. 102.

33

3 —Dzieje Arabów