P1010086 (5)

44

zależności od podanych wcześniej pasów świerka (Myczkowski 1964, por. też Szymański 1986a).

Bretschneider (1986) poleca następujące zasady zalesiania na terenach wysokogórskich:

1.    Wybierać mikrosiedliska stwarzające optymalne warunki wzrostu — południowe i zachodnie ekspozycje oraz położenia przy grzbietowe, ciepłe gleby i niezbyt duże spadki (łagodne stoki);

2.    Wprowadzać rodzime gatunki i miejscowe pochodzenia (z drzewostanóWro-snących w położeniach do 100 m poniżej miejsca wysadzani!);

3.    Unikać sposobu sadzenia powodującego zniekształcenie systemu korzeniowego (np. metoda kątowa);

4.    Stosować grodzenie (płotki) na terenach zagrożonych przez zwierzynę leśną i na pastwiskach;

5.    Troszczyć się o właściwy i szybki transport sadzonek;

6.    Pielęgnować zalesienia;

7.    Wprowadzać gatunki w formie rot, ich liczbę i wielkość dostosować do pasa lasu świerkowego (zwarty, luźny itd.).

Przy zakładaniu rot uwzględnia się podane poniżej zasady (Schónenberger, Frey, Leuenberger 1990):

Wielkość rot

Idealna średnica rot powinna odpowiadać połowie lub całej wysokości ^dojrzałego drzewa. Wraz ze wzrostem wysokości npm są one coraz mniejsze. Kształt rot jest okrągły lub owalny, w tym ostatnim przypadku ich dłuższe osie mają przebieg zgodny ze spadkiem terenu. Linia brzegowa toty powinna być wyrównana (bez pojedynczych „wystających** drzew).

Budowa roty

Początkowo tworzą je małe grupy (małe kolektywy) o średnicy 3-4 m, w których wysadza się 20-50 sadzonek, w przypadku modrzewia i kosówki mniej, roty te są też mniejsze niż złożone ze świerka lub limby. Taka budowa zapewnia drzewkom lepsze warunki wzrostu i rozwoju, niż gdyby rosły od początku w większej grupie odpowiadającej ostatecznym wymiarom roty.

Więźba

Należy przyjąć taki odstęp między sadzonkami, aby w ciągu 5—10 lat drzewka rosnące w małej grupie osiągnęły zwarcie. W wyższych położeniąch przyjmuje się odstęp sadzonek co 50-100 cm. W ekstremalnych warunkami gdy rosną pojedyncze drzewa, takie jak limba i świerk, odstęp między sadzonkami wyniesie około 50 cm. W niższych położeniach w przypadku szybfed JSpsną-cych gatunków (modrzew, sosna) więźba powinna być luźniejsza, Z tych małych grup pozostają w przyszłości pojedyncze drzewa.

Odstęp między małymi grupami i między rotami :    Odległość początkowa (podczas wysadzania) między małymi grupami wynosi

| 2—3 m, tak że w okresie niewielu dziesiątków lat grupy te zwierając się tworzą rotę. W przypadku gatunków światłożądnych odstępy między grupami są większe, wówczas drzewka mają do dyspozycji większą przestrzeń życio-i wą. Odstęp między rotami odpowiada co najmniej podwójnej długości gałęzi dojrzałych drzew, tj. około 7-10 m, tak aby między sąsiadującymi rotami nie I doszło do pełnego zwarcia koron.

Zmniejszenie ryzyka

Przy zakładaniu rot należy umiejętnie wykorzystywać warunki siedliskowe fi (mikrosiedliskowe). Stosując przy odnawianiu lub zalesianiu system rot, osią-I gamy zróżnicowanie składu gatunkowego w formie grupowej, z możliwością fi uzupełnienia luk lub celowo pozostawionych wolnych miejsc między rotami I przedplonowymi gatunkami krzewiastymi (np. wierzby subalpejskie) i drżeli wami liściastymi. Jest to szczególnie zalecane w zlewniach potoków górskich, I gdzie chodzi o ochronę gleby i regulację stosunków wodnych. Na terenach, I na których istnieje zagrożenie ze strony lawin, nie wysadza się drzew, ale K wierzby subalpejskie lub kosodrzewinę. W położeniach niższych rolę przed-

■    pionową pełni też olsza szara. Gatunki te przygotowują glebę pastwisk do H zalesiania, łagodzą ekstremalne warunki klimatyczne lub na początkowo wy-

■    równanych ekologicznie stokach przyczyniają się do stworzenia różnorod-I ności siedliskowej. Mogą więc one (gatunki przedplonowe) występować w m kombinacji z zalesieniem w formie rot. Obok wymienionych gatunków do-I datkowo zaleca się wprowadzać: trześnię, jawor, osikę i brzozę. Wykonując

■    powyższe prace w sposób etapowy (zróżnicowany w czasie) w okresie kilku

■    dziesiątków lat osiągnie się zróżnicowanie wieku i budowy drzewostanu przez

■    pozostawienie wolnych przestrzeni między rotami dla naturalnego odnowienia I lub późniejszego sadzenia. Dzięki temu zwiększy się też odporność na czyn-

niki biotyczne i abiotyczne.

Organizacja pracy

■    Przed przystąpieniem do zalesień zaleca się miejsca przyszłych rot zaznaczyć Btyczkami, aby od początku uzyskać przegląd całości prac. Początkowo jest Bcelowe w małych grupach (kolektywach) oznaczać palikami miejsca sadzenia Bdrzewek, później, gdy robotnicy zrozumieją zasadę postępowania, wystarczy Boznaczyć tylko środki małych grup. Po wykonaniu sadzenia konieczne jest Bstałe oznaczanie środków rot trwałymi, widocznymi palami, które można rów-Brnież ponumerować (dokumentacja). Takie postępowanie ułatwia później Bzabiegi pielęgnacyjne, zwłaszcza gdy przewiduje się pojaw wysokich roślin ^■zielnych.

B Opublikowane ostatnio zasady zalesiania przy górnej granicy lasu w Szwajcarii przedstawiono także na załączonych rycinach (ryc. 9-12).