Obraz (631)

3. Budowa zdania

3.4.1. Typy wypowiedzeń składowych współrzędnych

Wprawdzie stosunek współrzędny jest jednakowy z punktu widzenia obu wypowiedzeń składowych, jednak jego podziału na typy dokonuje się z pozycji jednego zdania składowego, a więc analogicznie do analizy wypowiedzeń podrzędnych.

-_____    N

Zakładamy, że główne jest pierwsze wypowiedzenie składowe, a drugie wypowiedzenie składowe jest z nim współrzędne, zaś jego treść (znaczenie) pozostaje wobec treści (znaczenia) wypowiedzenia głównego w jednym z następujących pięciu typów relacji:

—    typ łączny,

—    typ rozłączny,

—    typ przeciwstawny,

—    typ wynikowy,

—    typ włączny.

Tradycyjnie wyróżnia się takie same typy wypowiedzeń składowych.

3.4.1.1. Wypowiedzenia składowe łączne

Wypowiedzenie łączne to składnik wypowiedzenia złożonego, który odnosi się do sytuacji współistniejącej z sytuacją przedstawioną w składniku poprzednim w czasie albo w przestrzeni lub do sytuacji następującej bezpośrednio po niej.

Charakterystycznymi spójnikami łącznymi są spójniki szeregowe: I (uniwersalny), ani (przy zaprzeczonych formach czasowników), NI (przestarzały), nieciągłe: ZARÓWNO..., JAK I, ZARÓWNO..., JAK TEŻ, NIE TYLKO..., ALE TAKŻE i centralne ORAZ i TUDZIEŻ (przestarzały).

Często jako spójnik łączny (choć nie jest to jego jedyna funkcja) występuje spójnik A. Jego pojawienie się sugeruje na ogół następstwo lub uporządkowanie sytuacji.

Przykładami wypowiedzeń składowych łącznych mogą być następujące teksty:

Weszła do pokoju i zamknęła za sobą drzwi.

469