skanuj0016 (272)

cia politycznego. Pomocy finansowej, przeznaczonej na konkretne przedsięwzięcia, udziela im również Wspólnota Europejska, co, notabene, staje się dodatkowym argumentem elit lokalnych za euroregionami. Euroregiony powstają „od dołu”, a jednocześnie są, przynajmniej w sferze założeń, elementem składowym budowanego „od góry” nowego ładu europejskiego; polegają na najwyższym uprzywilejowaniu gmin w ich kontaktach wzajemnych, ale „po drodze”, jak lo ktoś określił, „dziurawią granice” państwowe. W przypadku przestrzeni wewnętrznej Wspólnoty Europejskiej i czterech wprowadzanych tam wolności (swobodnego przepływu z kraju do kraju pracy, usług, kapitału i ludzi) problem granic widzianych z tej perspektywy traci na znaczeniu. Nie jest tak jednak na obrzeżach Wspólnoty, w tym zwłaszcza w Europie Centralnej i Wschodniej, gdzie współpraca transgraniczna bez pośrednictwa centralnych instytucji państwowych nadal budzi sporo emocji.

Porządkując funkcje utworzonych już, aktualnie powstających i planowanych na najbliższe lata euroregionów nietrudno zauważyć, że najważniejsza jest w każdym przypadku współpraca gospodarcza: wspólne inwestycje, wspólne wykorzystanie istniejących już możliwości gospodarczych, tworzenie transgranicznych rynków kapitałowych, towarów, usług, pracy. Dalej w grę wchodzą: 1) wspólne działania ekologiczne - ochrona powietrza, wód, lasów, 2) racjonalizacja inwestycji komunalnych (np. w miastach podzielonych granicami państwowymi: Zgorzelec/Górlitz, Gubin/Guben, Słubice/Frankfurt, Cie-szyn/Ćesky Teśin), 3) rozbudowa i usprawnienie infrastruktury transportowej (w tym przejść granicznych) oraz komunikacyjnej, 4) wymiana oświatowa, kulturalna i rekreacja. Niewątpliwą funkcją pochodną tych działań jest zbliżenie wzajemne ludzi różnych języków, kultur, stylów pracy i odpoczynku; przełamywanie stereotypów, uprzedzeń i pobudzanie nowego poczucia wspólnoty.

w Loecknitz, które zdecydowało o utrzymaniu Euroregionu Pomerania. Wsparcia inicjatywom podobnego typu udziela Stowarzyszenie Europejskich Regionów Granicznych. Tworzy się powoli system międzynarodowych norm prawnych dotyczący tego rodzaju transgranicznej współpracy (m.in. Europejska karta samorządu terytorialnego z 1990 r. oraz Europejskie porozumienie ramowe o współpracy nadgranicznej między organizacjami terytorialnymi z 1992 r.).

Euroregiony kierowane są przez rady, w których każda ze stron ma taką samą liczbą przedstawicieli i równe prawa. Decyzje rady zapadają na zasadzie consensusu. Aparat wykonawczy nadzoruje sekretarz generalny, który, podobnie jak i siedziba regionu, podlega rotacji. Szczegółowe normy obowiązujące strony każdego curorcgio-nalncgo porozumienia określają przyjęte przez nic statuty.

W sumie euroregiony mają być i stymulatorem rozwoju, i krokiem na drodze do „karolińskiej Europy”⁶², krokiem przełamującym - w pewnych przypadkach - „granicą biedy i bogactwa”.

A jednak euroregiony rozpalają również negatywne emocje i to nie tylko wśród zdezorientowanych, lecz także na sesjach plenarnych parlamentów⁶³. Przybierają one szczególnie drastyczne formy tam, gdzie potencjał gospodarczy po obu stronach granicy jest zdecydowanie asymetryczny, a same granice mają stosunkowo niedawną dramatyczną historią. Euroregiony jawią sią wtedy jako forma ekspansji gospodarczej, „koń trojański”, ukryta forma „łagodnego rewizjoni-zmu” terytorialnego, nowy Drang nach Osten czy, łagodniej, przejaw „ciążenia Niemiec ku dawnemu niemieckiemu wschodowi”⁶⁴ itp. Takie emocje budzą nadal w wielu środowiskach wszystkie „nowości” dotyczące granicy polsko-niemieckiej. Zapewne są tu i obiektywne trudności Poza wspomnianą różnicą potencjałów gospodarczych⁶⁵, należą do nich po stronic polskiej: brak ustawy regulującej rozdział

⁶²    A. Krzemiński, W. Pawłowski, Plany na mapie, „Polityka” 1993, nr 2, s. 14.

⁶³    Na przykład na sesji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej 21 lutego 1993 r. poseł ZChN, a więc partii wchodzącej wtedy w skład koalicji rządowej, twierdził, że powstanie Euroregionu Karpaty Wschodnie to krok ku „rozbiorowi Polski”, a w kraju „są ciemne siły, które mają plan demontażu granic Polski”. Minister spraw zagranicznych replikował: „to schizofrenia polityczna”. Zob.Koalicja dwóch światów, „Gazeta Wyborcza” 1993, nr 44, s. 3.

⁶⁴    Szerzej o złożoności problemów polsko-niemieckich i ich historycznych uwarunkowaniach zob. J. Krasucki, Gdzie leży Polska?, „Polityka" 1992, nr 52, s. 14.

⁶⁵    Wg Bogumiła Króla, doradcy polskiego MSZ, różnice potencjałów gospodarczych Polski i Niemiec przed II wojną światową szacowano na 1 do 3. Obecnie ten szacunek wynosi 1 do 10, a w niektórych dziedzinach 1 do 15. Zob. „Gazeta Wyborcza” 1992, nr 219, s. 5.

105