skanuj0035

272 język nowych mediów > operacje >

Odpowiadając na to pytanie, posłużę się zestawieniem argumentów dwu najważniejszych teoretyków nowych i starych mediów - Waltera Benjamina i Paula Virilia. Argumenty te pochodzą z dwu tekstów odległych od siebie o pól wieku - głośnego tekstu Benjamina Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej^5-1 i tekstu Yirilia Big Optics (Wielka optyka)^{1 2 3 4}. Obydwa teksty poświęcone są temu samemu zagadnieniu: zamętowi wywołanemu przez kulturowy artefakt - nowe technologie komunikacyjne (film w tekście Benjamina, telekomunikację w tekście Viri-lio) w zastanych wzorcach ludzkiej percepcji, krótko mówiąc - interwencji technologii w ludzką naturę. Ale co to jest ludzka natura, co to jest technologia? Jak wyznaczyć między nimi granicę? Zarówno Benjamin, jak i Virilio rozwiązują ten problem w ten sam sposób. Utożsamiają naturę z przestrzennym dystansem między obserwatorem a tym, co obserwowane, technologię zaś traktują jako coś, co ten dystans niweczy. Jak zobaczymy, założenia te prowadzą do interpretowania nowych technologii ich czasów w bardzo podobny sposób.

Benjamin zaczyna od sławnej dziś koncepcji aury - unikalnej obecności dzieła sztuki, obiektu historycznego bądź przyrodniczego. Może się wydawać, że przedmiot powinien być dość blisko, jeżeli mamy dostrzec jego aurę, ale - paradoksalnie - Benjamin definiuje aurę jako „niepowtarzalne zjawisko pewnej dali". „Wypoczywając w letnie popołudnie, przesuwać wzrokiem po wrzynającym się w horyzont górskim łańcuchu lub po gałęzi, rzucającej na nas swój cień, to oddychać aurą tych gór, aurą tej galęzi”56. Podobnie, jak pisze Benjamin, „malarz zachowuje naturalny dystans do rzeczy zastanych’’⁴. To poszanowanie dystansu powszechne zarówno w naturalnej percepcji, jak i w malarstwie zostaje obalone przez nowe technologie masowej reprodukcji, szczególnie fotografię i film. Kamerzysta, którego Benjamin porównuje do chirurga, „głęboko wnika w tkankę rzeczywistości"⁵⁸, wykonuje najazd kamery, żeby „wyłuskać przedmiot z łupiny'’⁵-’. Dzięki swej niedawno odkrytej mobilności, gloryfikowanej w takich filmach jak Człowiek z kamerą, kamera może być wszędzie, obdarzona nadludzkim wzrokiem może uzyskać powiększenie każdego obiektu. Te powiększenia, jak pisze Benjamin, zaspokajają pragnienie mas, by „rzeczy przybliżyć w aspekcie przestrzennym i ludzkim”, by „zawładnąć przedmiotem z jak najbliższej odległości”⁶⁰. Kiedy zdjęcia łączone są razem w kolorowym czasopiśmie lub kronice filmowej, zarówno skala, jak i położenie poszczególnych obiektów zostają unieważnione, odpowiadając w ten sposób zapotrzebowaniu społeczeństwa masowego na powszechną równość rzeczy.

V-i r i 1 i o, pisząc o telekomunikacji i teleobecności, chcąc zrozumieć efekty ich oddziaływania, używa również koncepcji dystansu. Według Virilia technologie te unieważniają fizyczne odległości, obalają znane wzorce percepcji, które leżą u podstaw naszej kultury i polityki. Virilio wprowadza terminy „mała optyka” (Smali Optics) i „wielka optyka” (Big Optics) w celu podkreślenia, jak dramatyczna jest to przemiana. Mała optyka oparta jest na perspektywie geometrycznej wspólnej dla ludzkiego wzroku, malarstwa i filmu. Polega ona na rozróżnieniu między planem bliskim i dalekim, między horyzontem i przedmiotem, na tle którego jest on widoczny. Wielka optyka to elektroniczna transmisja informacji odbywająca się w czasie rzeczywistym, „aktywna optyka czasu płynącego z prędkością światła”.

^58 O/i. lit.,	, s. 226
^59 0/>. cii.,	s. 209
^60 O/’, cit.,	, v 209

> Lev Manovich > www.waip.com.pl

1

^v' Walter Benjamin, Dzido sztuki w ilobie reprodukcji technicznej. Janusz Sikorski (tłum.), [w:] Anioł historii. l-seje, szkice, fragmenty, Hubert Orłowski (red.). Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1996, s. 201-239.

2

   Paul Virilio, Big Optics, [w:] On Justifying the Ilypothetical Naturę of Art and the Non-Identicality within the Objcct World, ed. Peter Weibel, Kolonia 1992. Vifilio porusza podobną tematykę również w innych tekstach, na przykład: Speed and Information: Cyberspace Alarm!, [w:| CTHEORY, http://www.crheory.net/textJlle.aspPpick =72 oraz Open Sky, trans. Julie Rosę, Londyn. Verso, 1997.

3

   Walter Benjamin, Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, s. 208.

4

   Op. cit., s. 226.