Obraz8 2

pomocy społecznej i polityki socjalnej. Nie chodzi tu tylko o brak środków publicznych przeznaczanych na wypłatę zasiłków. Świadczenia pieniężne nie mogą być zbyt niskie, ponieważ mają zapewnić człowiekowi bytowanie w godnych warunkach. Z drugiej strony nie mogą być zbyt wysokie, bo działają de-mobilizująco na świadczeniobiorców, pozostają również w sprzeczności z zasadami solidarności i sprawiedliwości społecznej. Dlatego też w Polsce wysokość niektórych świadczeń pieniężnych była często ustalana na poziomie zbliżonym do najniższej emerytury lub uzależniano ją od średniej albo minimalnej płacy krajowej. Jest sprawą oczywistą, że świadczenia z pomocy społecznej nie powinny być wyższe od tego, co można zarobić, podejmując pracę, jednakże ustalenie wysokości świadczenia pieniężnego oraz uprawniających do niego kryteriów dochodowych nie jest łatw'e. Wypada tu zwrócić uw'agę na tzw. pułapkę ubóstwa. Jest to sytuacja, w której niskie dochody z pracy (przewyższając nieznacznie ustawowe kryteria) nie kwalifikują do korzystania ze świadczeń pomocy społecznej, ale po pomniejszeniu o obciążenia podatkowe i inne nakłady związane z pracą (np. koszty dojazdu) pozostawiają gospodarstwu domowemu dochód rzeczywisty niższy od tego, co można uzyskać w ramach rozmaitych świadczeń pomocowych¹³. Nie jest również bez znaczenia kwestia uzyskiwania dochodów' z nielegalnych źródeł, formalnie nieujawmianych, by nie przekroczyć kryterium uprawniającego do świadczenia. Należy też zwrócić uwagę, że świadczenia pieniężne, choć stanowią łatwą i elastyczną formę pomocy, najbardziej od niej uzależniają i często są traktowane przez beneficjentów jako źródło dochodu, a nie przejściowa wsparcie. Takie rozwiązania wypaczają cele pomocy społecznej, na co uwagę zwrócił rów^rnież Naczelny Sąd Administracyjny. W wyroku z dnia 24 lutego 1999 r. (I SA 1708/98, LEX nr 45757) NSA stwierdził, że pomoc społeczna nie może stanowić stałego źródła utrzymania, zwiaszcza jeśli dotyczy osób, które mają wszelkie warunki, aby podjąć pracę.

rodzaje

świadczeń

pieniężnych

Wśród obecnych form pomocy finansowej dominują zasiłki. Zgodnie z art. 36 pkt 1 u.p.s. świadczeniami pieniężnymi są:

-    zasiłek stały,

-    zasiłek okresowy,

-    zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy,

-    zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,

-    pomoc dla rodzin zastępczych,

-    pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki,

-    świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków' związanych z nauką języka polskiego dla cudzoziemców (uchodźców' i osób korzystających z ochrony uzupełniającej),

-    wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznane przez sąd.

przeobrażenia zasiłku stałego

Pierwszym świadczeniem pieniężnym jest zasiłek stały. Świadczenie to podlegało w przeszłości zmiennym regulacjom. Z koncepcji zasiłku stałego

^IS K.W. Frieske, Kontrowersje wokół instytucji pomocy społecznej, Pol. Spoi. 1998, nr 7, s. 13-14.

125