skanuj0018 (207)

2. Człowiek i przyroda: od zarania dziejów do współczesności 42

zwarte kompleksy nizinnych lasów deszczowych zachowały się jedynie w basenie amazońskim, w trudno dostępnych obszarach górskich na Karaibach, w regionie malajskim, w basenie Konga i na Madagaskarze. Ich zniszczenie oznaczałoby utratę dużej części współczesnej różnorodności biologicznej (Wood 1990). Oto jeden dowód: 82% flory szczątkowych już lasów deszczowych na Madagaskarze to ende-mity, niewystępujące nigdzie poza tą wyspą. Zniszczenie jej lasów będzie oznaczać zagładę niemal 5 tys. gatunków roślin, a zatem ponad dwukrotnie większej liczby gatunków niż wynosi flora roślin naczyniowych w Polsce.

Zniszczenia raf koralowych

Wylesianie

planety

Ekspansja pustyń i pustynnienie gleb

Całkowitej zagładzie ogromnych kompleksów nizinnych lasów deszczowych towarzyszyły równie wielkie zniszczenia ich odpowiedników w oceanach, za które uznaje się rafy koralowe, niezwykle zasobne w gatunki zwierząt. Zagładę większości raf na kuli ziemskiej spowodowały najróżniejsze działania człowieka z militarnymi włącznie (notabene duża ich część odbywa się na lądzie). Znaczna firagmen-tacja resztek lasów deszczowych i raf koralowych stanowi poważne zagrożenie nie tylko dla gatunków wymagających dużych przestrzeni życiowych, ale także dla gatunków wąsko wyspecjalizowanych, które dominują w obu typach ekosystemów (Silver, Brown i Lugo 1996).

Drastyczne zniszczenia lasów w XX wieku w celu uzyskania powierzchni pod uprawę roślin i wypas bydła lub osiągnięcia dochodów ze sprzedaży drewna, choć najdotkliwsze w przypadku lasów deszczowych strefy przyrównikowej, były niemal regułą we wszystkich biednych, przeludnionych i charakteryzujących się wysokim wskaźnikiem przyrostu naturalnego krajach. Na przykład, lasy pokrywające niegdyś 1/3 część obszarów Maroka, Tunezji i Algierii zostały zredukowane do zaledwie 1/10—1/20 powierzchni już w pierwszej połowie XX wieku. Znaczne obszary na półwyspie Dekan w Indiach, pokrytym jeszcze w 1958 roku zwartymi lasami, zostały wkrótce zamienione na grunty orne, a tempo wylesień w Chile osiągało w ostatnich dziesiątkach lat 60 tys. ha rocznie. W większości tych krajów zalesiono jedynie 10% pierwotnie leśnych obszarów. Ogromne spustoszenia dotknęły także lasów na terenie naszego kraju: jeszcze w 1900 roku lądowy obszar Polski był w znacznym stopniu pokryty lasami, ale w ciągu zaledwie 45 lat lesistość kraju spadła do 21,5%, przy czym lasy w pełni naturalne zachowały się jedynie w niewielkiej części Puszczy Białowieskiej.

Miniony wiek był okresem wielkiej i wcześniej nieznanej ekspansji pustyń, obejmującej niemal 300 min ha lasów sawannowych, sawann, stepów, pól i pastwisk oraz procesów pustynnienia gleb uprawnych na różnych kontynentach i w różnych rejonach Ziemi (Mendoza 1990). W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat na terenach przylegających do południowej części Sahary pustynia pochłonęła 6,5 min ha uprawnych gleb (np. tylko w okresie 1970—1980 jej granica przesunęła się o ok. 50 km) i nadal Sahara powiększa się o ok. 1,5 min ha rocznie. Nasilenie procesu pustynnienia miało miejsce w suchych i półsuchych regionach Afryki, Ameryki Północnej i Południowej, Azji, Australii i Europy, a straty uprawnych gleb z tego powodu